“ပထမေတာ့ ေသနတ္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမေတြကို လုယူသြားခဲ့ၾကတယ္။ အခုက်ေတာ့ ေျမလုဖို႔ ဥပေဒကို အသံုးခ်လာျပန္ၿပီ။" တိုက္ပြဲႏွင့္ စစ္ေဘာင္က်ယ္လာမႈေၾကာင့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာစစ္ေဘးတိမ္း ေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ား၏ ေျမရပိုင္ခြင့္အခြင့္အေရးအေပၚ TNI ၏ သံုးသပ္ခ်က္ အက်ဥ္း

“စစ္ပြဲေတြရဲ႕ဒဏ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံထဲက လူထုလူတန္းစားေတြ ခါးစည္းခံေနရခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရ က ေနရပ္စြန္႔ခြဲစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူေတြကို ႀကိဳးကိုင္ျခယ္လွယ္ၿပီး ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားေန တယ္။ ေနရင္းေဒသေတြဆီ အခ်ိဳ႕ျပန္သြားခဲ့ၾကေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ IDP စခန္းေတြမွာ ဆက္ၿပီး က်န္ေနရစ္ခဲ့ၾကတယ္။ ႏိုင္ငံထဲမွာ ငရဲက်ေနသလိုပဲ။” (ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕၌ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ ျပည္တြင္းေနရပ္စြန္႔ခြာ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ား အစည္းအေ၀း) 

ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသ၌ လက္ရွိျဖစ္ပ်က္လ်က္ရွိသည့္ အခင္းအက်င္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္က တည္းက စစ္ေရွာင္ခဲ့ရသည့္ IDP တစ္ဦးက အထက္ပါအတိုင္း သံုးသပ္ပံုေဖာ္သြားခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမာက္ ပိုင္းႏွင့္ အေရွ႕ပိုင္းေဒသႏွစ္ခုစလံုးမွ ေနရပ္စြန္႔ခြာ စစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားသည္ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တရားမွ်တမႈမရွိသည့္ဒဏ္ကို တစ္ရစ္ၿပီးတစ္ရစ္ ခါးစည္းခံခဲ့ၾကရသည္။ ယေန႔အခ်ိန္ထိလည္း သန္းေခါင္ထက္ ညနက္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳး ႀကံဳေတြ႔ေနၾကရဆဲျဖစ္သည္။ယခင္ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကရသူမ်ား မိမိတို႔၏ နဂိုေနရင္းရပ္ရြာမ်ား၊ ေတာင္ယာမ်ား၊ ေနအိမ္မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားဆီသို႔ ေနရပ္ျပန္ႏိုင္ျခင္းမရွိေစရန္ ပိတ္ဆို႔ ခံထားရသည့္ အေျခအေန၌ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိသည့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ၊စစ္ေဘာင္ခ်ဲ႕မႈ့ႏွင့္ စီးပြား ေရးအသားေပး အႀကီးစားစီမံကိန္းႀကီးမ်ားက ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္မႈလိႈင္းလံုးသစ္မ်ား ထပ္မံထြက္ေပၚလာ ေစရန္ ဖန္တီးလ်က္ရွိသည္။

၂၀၁၀ ခုႏွစ္ကတည္းက ေျမ၊ သစ္ေတာ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အမ်ိဳး သားအဆင့္ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ ဥပေဒေပါင္းမ်ားစြာကို တစ္ေလွႀကီးေရးဆြဲအတည္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အ ဆိုပါဥပေဒမူေဘာင္မ်ား၌္ ေနရပ္စြန္႔ခြာ၍ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကရသူမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္မ်ား သို႔မဟုတ္ အခြင့္အေရး မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားထားျခင္းမရွိေပ။ လက္ရွိအခ်ိန္ထိ ျပည္တြင္းေနရပ္စြန္႔ခြာ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားႏွင့္ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ား၏ ေျမယာဆိုင္ရာရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးေပၚ အေျခခံထားသည့္ မူလရပိုင္ခြင့္အခြင့္အေရး မ်ားကို ျပန္လည္ရယူခံစားပိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳျခင္းျဖင့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ား ဆိုးဆိုး ရြားရြားေတြ႔ႀကံဳခံစားရလ်က္ရွိသည့္ အေျခအေနအရပ္ရပ္ကို သင့္တင္ေလ်ာက္ပတ္စြာ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေပး ထားသည့္ ဥပေဒတစ္ခုတစ္ေလမွ် ရွိမေနေပ။ ယင္းအစား လက္ရွိအစိုးရ၏ မူ၀ါဒသည္ IDPs ႏွင့္ Refugees မ်ားပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည့္ ေျမယာမ်ားကို စီးပြားေရးအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျပန္လည္ခြဲေ၀ခ်ထားေပးရန္သာ အား သန္သလို ျဖစ္ေနပါသည္။ အလြန္အေရးပါသည့္ ေတာင္ဖက္စြန္းေဒသရွိ သဘာ၀အတိုင္းက်န္ရွိေနဆဲျဖစ္သည့္ ကၽြန္းမ်ားပင္ျဖစ္ေနပါေစ သို႔မဟုတ္ ေျမာက္ဖက္စြန္းရွိ ခန္႔ညားထည္၀ါလွသည့္ ေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းမ်ား ပင္ျဖစ္ေနပါေစ အလ်ဥ္းဂရုမစိုက္ဘဲ သဘာ၀ခရီးသြားလုပ္ငန္းအပါအ၀င္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး၊ စက္ မႈလုပ္ငန္းႏွင့္ အေျခခံအေဆာက္အအံုစီမံကိန္းမ်ားေဖာ္ေဆာင္ရန္ ၀န္မေလးလွေပ။  

အထူးသျဖင့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမရိုင္းစီမံခန္႔ခြဲေရးဥပေဒႏွင့္ ယင္း၏ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ျပင္ဆင္ ခ်က္ဥပေဒသည္ IDP-refugee ေျမမ်ား၊ ေနရပ္စြန္႔ခြာ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ား၏1 ေနရပ္ျပန္ခြင့္ႏွင့္ မူလရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး2 တို႔ကို အာမဘေႏၱခံရမည့္ က်င့္၀တ္သိကၡာပိုင္းဆိုင္ရာ ၀တၱရားမ်ားအေပၚ အ ႀကီးအက်ယ္ျခိမ္းေျခာက္လာခဲ့သည္။ လက္ရွိအခ်ိန္၌ မသမာသူမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးဇာတ္ေကာင္မ်ားသည္ VFV ဥပေဒႏွင့္ ယင္း၏ျပင္ဆင္ခ်က္တို႔ကို အသံုးခ်၍ IDP ႏွင့္ Refugee မ်ား၏ ေျမယာမ်ားကို အမည္ေပါက္မွတ္ပံု တင္ ေလွ်ာက္ထားရယူလ်က္ရွိသည္။ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားကို ပထမေနရာ၌ထား၍ ထည့္သြင္းစဥ္း စားရမည့္ အစိုးရႏွင့္ အျခားအေရးပါသည့္အင္အားစုမ်ား၏ လစ္ဟင္းပ်က္ကြက္မႈသည္ ကာလရွည္ၾကာလြန္းသည့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္မႈမ်ားဆီသို႔ ဦးတည္သြားေစလ်က္ရွိသည့္အျပင္ ေနအိမ္မ်ားႏွင့္ အသက္ေမြး၀မ္း ေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ား ပ်က္စီးဆံုးရႈံးျခင္းႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေၾကာင့္ နာက်င္ခံစားခဲ့ရသည့္ စိတ္ဒဏ္ရာအ ေပၚ တစ္ပူေပၚႏွစ္ပူဆင့္လာေစျပန္သည္။

အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္(NLD) ဦးေဆာင္သည့္ အစိုးရသက္တမ္းအတြင္း တစ္ႀကိမ္တစ္ခါမွ် အားျပည့္အင္ ျပည့္ထိထိေရာက္ေရာက္ လည္ပတ္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းမရွိသည့္ ျပည္လံုးကၽြတ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္သည္ လက္ရွိအ ခ်ိန္၌ မေရမရာျဖင့္ အသင္ငင္ေနၿပီျဖစ္သည္။ အေနာက္ျခမ္းရွိ ရခိုင္ျပည္နယ္အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ ပိုင္းႏွင့္ အေရွ႕ပိုင္းတစ္လႊား စစ္ေဘာင္ခ်ဲ႕မႈႏွင့္ တိုက္ပြဲမ်ားဆက္တိုက္ဆိုသလို က်ယ္ျပန္႔လာလ်က္ရွိသည္။ ျပင္းထန္သည့္ ထိေတြ႔တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ပံုမွန္ဆိုသလို ဆက္လက္ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိသည္။ အထူးသျဖင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ ႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသတစ္ေၾကာရွိ စစ္ေဘးဒုကၡသည္စခန္းမ်ား၌ ဆက္လက္ေနထိုင္ေနၾကသူမ်ားသည္ အရဲစြန္႔ရမႈ အႏၱရာယ္ေပါင္းမ်ားစြာအၾကား ေနရပ္ျပန္ရန္ ႏွစ္ဖက္အစိုးရ၏ ဖိအားေပးမႈခံေနရသလို ႏိုင္ငံတကာအသိုက္ အ၀န္းသည္လည္း စခန္းေနလူထုလူတန္းစားမ်ားအတြက္ ေထာက္ပံ့ေပးလ်က္ရွိသည့္ လူသားခ်င္းစာနာ ေထာက္ထားေရးအကူအညီမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်လာခဲ့သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းလိုလို၌ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရသည္ စစ္ပံု သြင္းမႈႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနဆဲျဖစ္သည့္ နယ္ေျမေဒသမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔အ ျပားရွိ ျပည္တြင္းေနရပ္စြန္႔ခြာ စစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္စခန္းမ်ားကို ပိတ္သိမ္းပစ္ရန္ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲခ်မွတ္လ်က္ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္၍ လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေဒသအခ်ိဳ႕ကို ေလာကငရဲသဖြယ္ တင္စားေျပာဆိုသြားသည့္အ ေပၚ ထူး၍မအံ့ၾသမိေတာ့ေပ။

မိမိတို႔၏ ေျမရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးအတြက္ စည္းလံုးညီညြတ္လာၾကသည့္ IDPs ႏွင့္ Refugees မ်ား

နယ္ခံလူထုလူတန္းစားမ်ားႏွင့္ ၎တို႔၏ ေျမယာမ်ားအေပၚ တစ္ေန႔တစ္ျခားႀကီးထြားလာေနသည့္ ဖိအားမ်ားအ ၾကား The Border Consortium ႏွင့္ Transnational Institute တို႔သည္ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကရသူမ်ား (အဓိကအားျဖင့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေၾကာင့္ စစ္ေရွာင္ခဲ့ၾကရသည့္ IDPs ႏွင့္ Refugees မ်ား)ႏွင့္ ၎တို႔ကို အနီးကပ္ကူညီပံ့ပိုးေပးလ်က္ရွိသည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အတူတကြလက္တြဲ၍ ၎တို႔၏ ေျမယာရပိုင္ခြင့္ အခြင့္ အေရးမ်ားအတြက္ ကာကြယ္တိုက္ပြဲသြားမည့္ စည္းရံုးအေရးဆိုမႈစၾကၤန္တစ္ရပ္ ထူေထာင္ႏိုင္ေစရန္ အစဥ္အ ဆက္ပံ့ပိုးကူညီလာခဲ့သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွစ၍ ကခ်င္၊ ကယား(ကရင္နီ)၊ ကရင္၊ မြန္ႏွင့္ ရွမ္း ျပည္နယ္ငါးခုမွ IDPs ႏွင့္ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားသည္ မိမိတို႔၏ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားႏွင့္ စိတ္ကူးရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ႏွီးေႏွာဖ လွယ္၍ ယင္းတို႔ကို လူ႔အခြင့္အေရးအေျခခံမူမ်ား၊ ပဋိဉာဥ္မူမ်ားႏွင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္မ်ားျဖင့္ ႏိႈင္းယွဥ္သံုးသပ္ ကာ မိမိတို႔၏ ေျမရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ရပ္တည္ခ်က္သေဘာထားတစ္ရပ္ ေရးဆြဲျပင္ ဆင္ရန္ ရန္ကုန္ႏွင့္ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕မ်ား၌ အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေတြ႔ဆံုစည္းေ၀းခဲ့ၾကပါသည္။3

လက္ရွိအခ်ိန္၌ အထူးသျဖင့္ VFV အပါအ၀င္ ေျမယာဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္အသစ္မ်ားႏွင့္ အစိုးရ၏ IDP စခန္း ပိတ္သိမ္းေရး အစီအစဥ္မ်ားက မိမိတို႔၏ အခြင့္အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳ၍ အကာအကြယ္ေပးရန္ ေတာင္းဆို လ်က္ရွိသည့္ လူထုလူတန္းစားမ်ား၏ အသံမ်ားကို ပိုမိုက်ယ္ေလာင္လာေစလ်က္ရွိသည္။  IDPs ႏွင့္ စစ္ေဘး ဒုကၡသည္ႏွစ္ရပ္စလံုးပါ၀င္လ်က္ရွိသည့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားသည္ အေျခအေနကို ထိပ္တိုက္ရင္ ဆိုင္ေျဖရွင္းရံုမွတစ္ပါး အျခားေရြးစရာလမ္းမရွိေတာ့ေၾကာင္း သိျမင္လာၾကၿပီျဖစ္သည္။ မိမိတို႔၌ရွိသည့္ ရရာအ ရင္းအျမစ္မ်ားကို ကိုင္စြဲ၍ မတူကြဲျပားသည့္ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားအၾကား ဘံုရည္မွန္းခ်က္တစ္ရပ္ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ကာ အခ်င္းခ်င္းခ်ိတ္ဆက္လက္တြဲ၍ စည္းလံုးညီညြတ္သည့္ အမာခံအင္အားစုတစ္ရပ္ ၀ိုင္း၀န္းထူေထာင္ၿပီး မိတ္ဖက္အင္အားစုမ်ားႏွင့္အတူ စည္းရံုးအေရးဆိုမႈမ်ား တစ္ေန႔တစ္ျခားႀကီးထြားလာလ်က္ရွိသည္။ 

လတ္တေလာမွာပင္ ျပည္နယ္ငါးခုမွ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ား အတူတကြပူးေပါင္း၍ ရပ္တည္ခ်က္သ ေဘာထား ေၾကညာစာတမ္းတစ္ေစာင္ေရးဆြဲဲျပင္ဆင္၍ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတစ္ရပ္ ျပဳလုပ္သြား ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲျဖင့္ သေဘာထားေၾကညာစာတမ္းကို မထုတ္ျပန္မီ LIFT ရန္ပံုေငြ ဘုတ္အဖြဲ႔ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားျဖင့္ စုဖြဲ႔ထားသည့္ စည္းလံုးညီညြတ္ေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားမဟာမိတ္ (UNA)တို႔ကို ဦးစြာရွင္းလင္းတင္ျပခဲ့ၾကသည္။ အစီအစဥ္တစ္ခုခ်င္းစီ၌ ျပည္နယ္ငါးခုမွ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးစီ ပါ၀င္သည့္ စကား၀ိုင္းေဆြးေႏြးမႈအားျဖင့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္မႈေၾကာင့္ ႀကံဳေတြ႔ခံစားေနရသည့္ စိတ္ဒဏ္ရာႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တရားမွ်တမႈရရွိေရးႏွင့္ အသိအမွတ္ျပဳခံရေရးအတြက္ ခက္ခက္ခဲခဲ ရုန္းကန္လႈပ္ ရွားေနၾကရသည္ဟု မွ်ေ၀သြားခဲ့ၾကသည္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ Summit Park View ဟိုတယ္၌ စီစဥ္က်င္းပခဲ့သည့္ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲသို႔ သံရံုးအမ်ားအျပားမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမဟုတ္သည့္ ႏိုင္ငံတကာအရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ အရပ္ဖက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ မီဒီယာမ်ားမွ ကိုယ္စားလွယ္ေပါင္း(၁၃၀)ေက်ာ္ တက္ ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။ ဤသတင္းစာရွင္းလင္းပြဲသည္ ေျမယာလုယူမႈႏွင့္ တိုက္ပြဲမ်ားအၾကား ေျမစာပင္ျဖစ္ခဲ့ရ သည့္ သာမန္အရပ္သားျပည္သူ ေနရပ္စြန္႔ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားက မိမိတို႔ ကိုယ္တိုင္ဖန္တီးခဲ့ျခင္း မဟုတ္ေသာ္လည္း ေဘးပေရာဂေၾကာင့္ နစ္မြန္းေနရသည့္ ခိုကိုးရာမဲ့အေျခအေနမ်ိဳးမွ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာရရွိ ခံစားႏိုင္ရန္အတြက္ ကိုယ္တိုင္ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္လာသည့္ အံ့မခန္းအေျခအေနမ်ိဳးကို မီးေမာင္းထိုးျပလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။

ရပ္တည္ခ်က္သေဘာထားကို ဤေနရာမွ here (အဂၤလိပ္) သို႔မဟုတ္ here (ျမန္မာဘာသာ) ကူးယူ သိမ္းဆည္း၍ဖတ္ရႈပါ။

ရွင္းလင္းတင္ျပေနစဥ္အတြင္း သက္ဆိုင္ရာ ကိုယ္စားလွယ္အသီးသီးက တိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ ၎တို႔ ေနရပ္စြန္႔ ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရၿပီးေနာက္ပိုင္း ၎တို႔ခ်န္ထားရစ္ခဲ့သည့္ ေျမယာမ်ားကို တပ္စခန္းခ်ရန္အတြက္ တပ္ ရင္းတပ္ဖြဲ႔မ်ား သို႔မဟုတ္ “ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈ” သို႔မဟုတ္ “ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး”အမည္ခံ စီမံကိန္းမ်ားအတြက္ ကုမၸဏီမ်ားကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ခ်ထားေပးရန္ အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားက သိမ္းဆည္းသြားခဲ့သည္။ ေနရပ္စြန္႔ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ ရသည့္ ကာလအပိုင္းအျခားခ်င္းသာ ကြဲျပားခဲ့ေသာ္လည္း ျပည္နယ္ငါးခုစလံုး၌ အလားတူပံုစံမ်ိဳးကိုပင္ ႀကံဳေတြ႔ ခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။   

မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစခ်င္သနည္းဟူသည့္ ေမးခြန္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ၎တို႔စြန္႔ခြာထားခဲ့ရသည့္ ေျမယာမ်ားကို ၎တို႔လက္၀ယ္သို႔ ျပန္လည္အပ္ႏွံေပးရန္လိုအပ္သလို ၎တို႔၏ ေဘးကင္းလံုျခံဳေရး အာမခံ ခ်က္ရွိ၍ သက္ဆိုင္ရာ ေျမႏွင့္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ား ျပန္လည္လည္ပတ္ႏိုင္မွသာလွ်င္ ေနရပ္ ျပန္လိုသည္ဟု ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမရိုင္းဥပေဒ ကို ပယ္ဖ်က္ရန္၊ ၎တို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာ ပိုင္ဆိုင္မႈစနစ္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ႏွင့္ ေျမေပၚေနထိုင္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္လ်က္ရွိသူမ်ားသာ ယင္းေျမကိုပိုင္ဆိုင္မႈရွိသင့္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳရန္ လိုအပ္သည္ ဟုလည္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုသြားခဲ့ၾကသည္။

အထက္ပါ ကိစၥရပ္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ရန္ IDPs ႏွင့္ Refugees မ်ား၏ ေျမရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရး မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳ၍ ၎တို႔အား အႏွစ္သာရရွိရွိ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ျပဳထားသည့္ အားလံုးပါ၀င္မႈရွိ၍ ေအာက္ေျခမွ အထက္သို႔ဦးတည္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ရပ္ျဖင့္ ေျမဥပေဒသစ္တစ္ခု ေရးဆြဲျပင္ဆင္သင့္သည္။ အဆိုပါ ဥပေဒသစ္အတြင္း၌လည္း မ်ိဳးဆက္ေပါင္းမ်ားစြာ အစဥ္အဆက္က်င့္သံုးလာခဲ့သည့္ တိုင္းရင္းသား လူထုလူတန္းစားမ်ား၏ ကိုယ္ပိုင္ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈစနစ္မ်ားကို မျဖစ္မေနအ သိအမွတ္ျပဳေပးရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ခ်ဳပ္၍ဆိုရေသာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေျမယာဥပေဒသည္ လက္ရွိအလုပ္အေကၽြး ျပဳလ်က္ရွိသည့္ လက္တစ္ဆုပ္စာ စီးပြားေရးအက်ိဳးစီးပြားမ်ားအတြက္သာမဟုတ္ဘဲ ဆင္းရဲသားမ်ားကို အ လုပ္အေကၽြးျပဳ၍ အက်ိဳးသက္ဆိုင္သူအားလံုး၏ သေဘာတူခြင့္ျပဳခ်က္ရရွိေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္သင့္ပါ သည္။

IDP-refugee သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွ ကိုးကားေျပာဆိုခ်က္မ်ား

“တစ္ခ်ိဳ႕က IDPs ျဖစ္လာတာမၾကာေသးေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ အရမ္းၾကာခဲ့ၿပီ။ တစ္ခ်ိဳ႕ဆိုရင္ ျမန္မာ့တပ္မ ေတာ္ရဲ႕ “ျဖတ္ေလးျဖတ္”မဟာဗ်ဴဟာစခဲ့တဲ့ ၁၉၇၄ ကတည္းက တိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကရတာပါ။ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးမွာေန တဲ့သူေတြ သိခ်င္မွသိမယ္ဆိုေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွေမ့သြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ၁၉၈၄ က တည္းက ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ဒုကၡသည္စခန္းေတြ ေပၚေပါက္လာခဲ့တာပါ။” (ကရင္စစ္ေဘးဒုကၡသည္တစ္ဦး၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္)

“၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ VFV ဥပေဒကို အတည္ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ ဒါကို က်ေနာ္တို႔ အရမ္းစိုးရိမ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ခ်န္ ထားရစ္ခဲ့တဲ့ ေနရင္းရပ္ရြာေတြမွာ စီးပြားေရးသမားေတြက က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမေတြကို ဒီဥပေဒနဲ႔ မွတ္ပံုတင္ယူေန ၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔မွာက ဓေလ့ထံုးတမ္းစနစ္ကလြဲၿပီး ဘာတရား၀င္စာရြက္စာတမ္း အေထာက္အထားမွ မရွိၾကပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔ေဒသကို အစိုးရက အမည္းေရာင္နယ္ေျမဆိုၿပီး ေတာက္ေလွ်ာက္သတ္မွတ္ထားခဲ့တဲ့ အတြက္ ေျမတိုင္းစာေရးေတြ လာတိုင္းေပးဖို႔ျငင္းဆိုၾကတဲ့အတြက္ ေလွ်ာက္ထားခဲ့ရင္ေတာင္ ဘယ္လိုမွ ပံုစံ(၇) မရႏိုင္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။ သူတို႔လာၿပီး ကြင္းဆင္းတဲ့အခါမွာ သူတို႔ရဲ႕လံုျခံဳေရးကို တာ၀န္ယူေပးႏိုင္လို႔လားလို႔ပဲ ဆင္ေျခေပးေနၾကေတာ့ ဘယ္သူက ဘယ္သူ႔ကို ကာကြယ္ေပးဖို႔ တာ၀န္ရွိတာလဲ။” (ရွမ္းေျမာက္ေဒသ IDP တစ္ဦး၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္) 

“VFV ဥပေဒ ျပင္ဆင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္း ဖရူဆိုၿမိဳ႕က ေျမဧက(၅၀)ေက်ာ္ကို ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ရဲ႕ တပ္မွဴးနာမည္ နဲ႔ ေလွ်ာက္ထားၿပီး မွတ္ပံုတင္ယူလိုက္တယ္။ ဥပေဒေတြဆိုတာ ျပည္သူလူထုအတြက္ျဖစ္ရမယ့္ဟာကို ခုေတာ့ လက္တစ္ဆုပ္စာ လူေတြကပဲ အက်ိဳးခံစားခြင့္ရေနၾကတယ္။” (ကရင္နီ IDP-refugee ေျမရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အ ေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူ၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္)

“ လက္ရွိက်ေနာ္တို႔ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေရးေပၚကိစၥကေတာ့ ေျမယာပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမနဲ႔ ရပ္ရြာေတြ တ ရုတ္တစ္သွ်ဴးငွက္ေပ်ာစိုက္ခင္းေတြရဲ႕ ျခိမ္းေျခာက္မႈကိုခံေနရပါတယ္။ သစ္ေတာဦးစီးဌာနက က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ေျမ ေတြကို သစ္ေတာႀကိဳး၀ိုင္းအျဖစ္ ေၾကညာလိုက္ၿပီ။ သူတို႔ရဲ႕ သတိေပးဆိုင္းဘုတ္ေတြက ငွက္ေပ်ာကုမၸဏီေတြ ၀င္လာၿပီးေနာက္မွ လာစိုက္သြားၾကတာပါ။ အရင္က တစ္ခါမွကို မျမင္ဖူးမၾကားဖူးခဲ့ဘူး။ အစိုးရဖက္က VFV ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ တက္တက္ၾကြၾကြနဲ႔ အေတာ္ကို အားသြန္ခြန္စိုက္ရွိၿပီး လက္ရွိအခ်ိိန္မွာ ေျမယာစစ္ တမ္းတစ္ခု ေကာက္ယူေနပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ရသင့္ရထိုက္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို လက္လႊတ္ဆံုးရႈံးခဲ့ရၿပီး ေနရပ္စြန္႔ခြာ စစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရတယ္။ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမယာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေနာက္ထပ္ ျပႆနာေတြ အမ်ားႀကီးရင္ဆိုင္ေနရၿပီ။” (ကခ်င္ျပည္နယ္မွ IDP တစ္ဦး၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္)

“ေျမက က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ မိသားစုကို ေကၽြးေမြးျပဳစုဖို႔နဲ႔ ဘ၀လံုျခံဳေရးအတြက္ အရမ္းအေရးႀကီးတယ္။ မြန္ျပည္နယ္ မွာ လက္ရွိတုိက္ပြဲေတြ မရွိဘူးဆိုေပမဲ့ VFV ဥပေဒေၾကာင့္ ထိခိုက္မႈေတြနဲ႔ ေျမယာလုယူမႈေတြ အမ်ားႀကီးျဖစ္ ေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔ မြန္ေဒသမွာ VFV ေျမဆိုတာ ရွိကိုမရွိေပမဲ့ အစိုးရက က်ေနာ္တို႔အေပၚ ဒီဥပေဒနဲ႔ ဆက္ၿပီး စည္းၾကပ္ထိန္းခ်ဳပ္ေနတုန္းပဲ။ မြန္ IDPs ေတြရဲ႕ ေနရင္းရပ္ရြာေဒသေတြမွာ အစိုးရက စီမံကိန္းေတြအမ်ား ႀကီးေဖာ္ေဆာင္ဖို႔အတြက္ ျပင္ဆင္ထားတယ္။ အဓိကအေနနဲ႔ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ ဒီ VFV ဥပေဒကို ဘယ္လိုမွ လက္မခံႏိုင္ဘူးလို႔ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ေဒသမွာ VFV ေျမဆိုတာကို မရွိတာပါ။” (မြန္  IDP-refugee ေျမရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူ၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္) 

“၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအရံုး(KNU)နဲ႔ အစိုးရတို႔ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းသြားၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ IDPs နဲ႔ Refugees ေတြ အိမ္ ျပန္လို႔ရၿပီလို႔ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား စေျပာလာခဲ့တယ္။ ေနရပ္ျပန္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ကို အဖက္ဖက္က ဖိအားေပးလာခဲ့ၿပီး ရိကၡာအေထာက္အပံ့ေတြလည္း ေလ်ာ့က်လာခဲ့တယ္။ က်ေနာ္တို႔ျပန္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ဘယ္မွာသြားေနရမွာလဲ။ ရြာထဲမွာ အစိုးရတပ္စခန္းေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမေတြကို ၀င္ေရာက္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနၾကတဲ့သူေတြလည္းရွိတယ္။ ေနရပ္ျပန္တဲ့သူေတြအတြက္ အစိုးရကျပင္ဆင္ ေပးထားတဲ့ အိမ္ေတြက အရမ္းေသးေတာ့ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ရဖို႔ေျမနဲ႔ တစ္ျခားစီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြ လည္းမရွိဘူး။ တကယ္လို႔ IDPs နဲ႔ refugees ေတြ ေနရပ္ျပန္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ဖက္က တပ္စ ခန္းေတြကို ဖယ္ရွားေပးဖို႔လိုသလို ေျမျမွဳပ္မိုင္းရွင္းလင္းေရးနဲ႔ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းအကူအညီေတြ ေပးအပ္ ဖို႔လိုတယ္။”  (ကရင္ IDP၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္) 

“အာဏာပိုင္ေတြက က်ေနာ္တို႔ကို ျပန္ခုိင္းေနၾကတယ္။ ရြာထဲမွာ အစိုးရစစ္တပ္ေတြ တပ္စြဲထားတုန္းပဲ။ ဆို ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ျပန္ၿပီးေနာက္ပိုင္း တိုက္ပြဲထပ္မျဖစ္ဘူးလို႔ ဘယ္သူအာမခံေပးမလဲ။ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲကေန ေရရာေသခ်ာတဲ့ အေျဖမ်ိဳးမထြက္လာေသးဘူး။” (ကခ်င္ IDP၊ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္)

ေက်ာက္မီးေသြးတြင္းမွ စာ၀ါငွက္ 

IDP-refugee ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ အဓိကေတာင္းဆိုခ်က္မ်ား၌ ေအာက္ပါအခ်က္သည္လည္း တစ္ခုအပါအ ၀င္ျဖစ္သည္။ 

“အာဏာပိုင္ေတြ(အစိုးရႏွင့္ EAOs)အေနနဲ႔ IDP-refugee ေတြရဲ႕ ေနရင္းရပ္ရြာေဒသေတြမွာ ခ်န္ထားရစ္ခဲ့ ရတဲ့ ေျမယာေတြကို သူတို႔လက္ထဲ ျပန္အပ္ေပးဖို႔နဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ေဘးအႏၱရာယ္ကင္းရွင္းေရး၊ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ ကိုယ့္သေဘာဆႏၵအတိုင္း ေနရပ္ျပန္ႏိုင္ေရးတို႔ကို ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ၿပီး မူလရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးေတြကို အႏွစ္သာရရွိရွိ အရင္အတိုင္းျပန္ရယူခံစားႏိုင္ေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးသင့္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း အႏၱရာယ္ကင္းကင္းနဲ႔ ဂုဏ္သိကၡာျပည့္၀တဲ့ ဘ၀ေတြကို ျပန္ၿပီးတည္ေဆာက္ႏိုင္ဖို႔  သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ၿပီး ေရရွည္အလုပ္ျဖစ္တဲ့ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းေတြ၊ အေျခခံရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈေရးနဲ႔ စီးပြား ေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အလမ္းေတြကို လက္လွမ္းမီႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရမယ့္ ကိစၥရပ္ေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။”

အလားတူအေျခအေနမ်ိဳး၌ ပိတ္မိလ်က္ရွိသည့္ မည္သည့္ႏိုင္ငံသားမဆို(ကမာၻေန လူသားတိုင္း) ဤကဲ့သို႔ပင္ ေတာင္းဆိုၾကမည္ျဖစ္ၿပီး ၎တို႔၏ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ တရားမွ်တမႈရွိသည့္ ေတာင္းဆိုခ်က္မွ ေပါက္ဖြားလာမည့္ စစ္မွန္သည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ အလားတူသေဘာဆႏၵမ်ိဳးျဖင့္ ေမွ်ာ္လင့္မိၾကမည္ျဖစ္သည္။  

အစိုးရႏွင့္ စီးပြားေရးသမားမ်ားအေနျဖင့္ အခ်ိန္ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ IDPs ႏွင့္ Refugees မ်ား အလုိအေလ်ာက္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကပံုရသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မည္သည့္နည္းႏွင့္မွ် ထိုကဲ့သို႔ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေျခမရွိေၾကာင္း သိသာထင္ရွားလ်က္ရွိသည္။ ယင္းအစား ေနရပ္ စြန္႔ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသူမ်ားသည္ စနစ္တက်စည္းရံုးလႈပ္ရွားလာၾကၿပီး အားေကာင္းေကာင္းျဖင့္ ရွင္း လင္းျပတ္သားစြာ စည္းရံုးအေရးဆိုလာခဲ့ၾကၿပီျဖစ္သည္။ ျပန္လည္ကုစားေပးသည့္နည္းလမ္းအရ တရားမွ်တမႈ ရွာေဖြျခင္းျဖင့္ ေျမရပိုင္ခြင့္အခြင့္အေရးအပါအ၀င္ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္မ်ားကို အဓိပၸာယ္ရွိရွိ အျပည့္အ၀အသိအမွတ္ျပဳေပးရန္သာအစဥ္အဆက္ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ IDPsႏွင့္refugeesမ်ား အေနျဖင့္မိမိတို႔သည္မွားယြင္းသည့္ဖက္ျခမ္း၌ေရာက္ရွိေနသျဖင့္ ကံမေကာင္းအေၾကာင္းမလွျဖစ္ရသူမ်ားျဖစ္ၿပီး ဘယ္ေသာအခါမွ် ကံတက္လာမည့္သူမ်ားမဟုတ္သကဲ့သို႔ လက္ေလွ်ာ့အရႈံးေပးျခင္းမျပဳသင့္ေပ။ အဘယ္ ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ၎တို႔သည္ ေက်ာက္မီးေသြးတြင္းထဲမွ စာ၀ါငွက္ငယ္ေလးမ်ားျဖစ္ၿပီး ၎တို႔အေပၚ သက္ ေရာက္ခဲ့သည့္ ထိခိုက္မႈမ်ားသည္ က်န္လူ႔ေဘာင္အသိုက္အ၀န္းတစ္ရပ္လံုး၏ ေရွ႕တြင္ေစာင့္ႀကိဳလ်က္ရွိသည့္ ေရွ႕ေျပးၾကမၼာဆိုးနိမိတ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံ၏ လူ႔ေဘာင္အသိုက္အ၀န္းအၾကား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈအရွိဆံုးႏွင့္ ပစ္ပယ္ခံလူထုလူတန္းစားမ်ား၏ လူ႔အခြင့္အေရးကိုပင္ အာမခံေပးႏိုင္မႈမရွိျခင္းသည္ အနာဂတ္ ႏိုင္ငံေရးအ ေျပာင္းအလဲကို ဆိုးဆိုးရြားရြား စြဲခ်က္တင္လိုက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

IDP-refugee ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ ရပ္တည္ခ်က္သေဘာထားကို ဤေနရာမွ here (အဂၤလိပ္) သို႔မ ဟုတ္ here (ျမန္မာဘာသာ) ကူးယူသိမ္းဆည္း၍ဖတ္ရႈပါ။

ကိုးကားခ်က္မ်ား

1. See, https://www.tni.org/en/article/a-declaration-of-war-on-us
2. https://www.tni.org/en/article/implementation-of-burmas-vacant-fallow-a…
3. See e.g. https://www.irrawaddy.com/news/burma/civil-society-groups-demand-nation…; and, https://www.tni.org/en/publication/re-asserting-control-voluntary-retur…