အာရက္ခတပ်တော်၏ ဒေသဆိုင်ရာ အချုပ်အခြာအာဏာအတွက် တိုက်ပွဲ အနာဂတ် ပြည်ထောင်စုသစ်တစ်ခုကို စိတ်ကူးပုံဖော်ခြင်း

မကြာသေးမီက မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း စစ်ကိုင်းနှင့် မန္တလေးမြို့များအနီးတွင် ဗဟိုပြုပြီး အင်အား ၇.၇ ရှိသော ပြင်းထန်လှသည့် ငလျင်လှုပ်ခတ်မှုသည် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်တစ်ခုဖြစ်သော်လည်း နိုင်ငံ၏ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေသော နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းသည် ဤဘေးဒဏ်၏ ဆိုးကျိုးများကို မလွှဲမရှောင်သာစွာ ပိုမိုဆိုးရွားစေမည်ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဧပြီလ ၃ ရက်တွင် ယုံကြည်စိတ်ချရသော အချို့သောသတင်းရင်းမြစ်များက အတည်ပြုခဲ့သည့် ကနဦးသေဆုံးသူဦးရေသည် ၂,၀၀၀ ကျော်လွန်ခဲ့ပြီး၊ လာမည့်ရက်များတွင် ဤဂဏန်းသည် သိသိသာသာ မြင့်တက်လာဖွယ်ရှိသည်။ အဓိကအတိုက်အခံအဖွဲ့ဖြစ်သည့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က မတ်လ ၂၉ ရက်တွင် နှစ်ပတ်ကြာ တစ်ဖက်သတ်အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို ကြေညာခဲ့သော်လည်း နေရာအများအပြားတွင် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။

ထို့အပြင် ဧပြီလ ၁ ရက်တွင် အာရက္ခတပ်တော် (AA)၊ တအာင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (TNLA) နှင့် မြန်မာအမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) တို့ပါဝင်သည့် ညီနောင်သုံးဖွဲ့မဟာမိတ် (3BHA) သည် ၎င်းတို့၏ဒေသများတွင် ရက် ၃၀ ကြာ စစ်ရေးထိုးစစ်ကို ရပ်စဲရေးဆိုင်ရာ ပူးတွဲကြေညာချက်တစ်ခုကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ နောက်တစ်နေ့ ဧပြီလ ၂ ရက်တွင် စစ်ကောင်စီအစိုးရနှင့် ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (KIA) တို့က ၂၂ ရက်ကြာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို ကြေညာခဲ့သည်။

သို့သော် ဧပြီလ ၃ ရက်အထိ ကချင်ပြည်နယ်ရှိ ဗန်းမော်၊ အင်းတော်နှင့် ဝိုင်းမော်မြို့နယ်များတွင် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများနှင့် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသည်ဟု သတင်းများထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အချို့သော အကဲခတ်သူများက စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ယာယီအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် အပေါ်ယံမျက်နှာပြင်လုပ်ဆောင်မှုတစ်ခုသာဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့သည် ဧပြီလ ၂ မှ ၄ ရက်အထိ ဘန်ကောက်တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် BIMSTEC အစည်းအဝေး နှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေရန် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းတွင် သူတို့ကိုယ်သူတို့ ‘လူကောင်းများ’ အဖြစ် ပုံဖော်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ ထူးခြားသည်မှာ စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ကြေညာချက်တွင် အတိုက်အခံအဖွဲ့များက ၎င်းတို့ဒေသများတွင် ‘လူသစ်စုဆောင်းရေး’ လုပ်ငန်းများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေပါက တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ဟု ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြထားသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ စစ်ကောင်စီအစိုးရသည် အတိုက်အခံများက ‘စုဆောင်းရေး’ လုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်နေသည်ဟု စွပ်စွဲပြီး မည်သည့်အချိန်တွင်မဆို အတိုက်အခံအဖွဲ့များကို တိုက်ခိုက်နိုင်သည်။ ဤသည်မှာ အတိုက်အခံများနှင့် မြန်မာစစ်တပ်တို့ ပုံမှန်အားဖြင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကာလများအတွင်း လုပ်ဆောင်လေ့ရှိသည့် လုပ်ငန်းများသာ ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်သည် စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ မူဝါဒပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေမည် ဟူသော မျှော်လင့်ချက်များသည် အလွန်အားနည်းလှသည်။ အကောင်းမြင်ရည်မွန်သော သံတမန်များနှင့် အကဲခတ်သူများစွာသည် ၂၀၀၄ ခုနှစ် အာချေးဖြေရှင်းမှုနှင့်ဆင်တူသည့် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများကို အဆုံးသတ်နိုင်မည့် နိုင်ငံရေးအလှည့်အပြောင်းတစ်ခုကို မျှော်လင့်ထားသော်လည်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်သည် များစွာရှုပ်ထွေးပြီး အလွန်မသေချာမရေရာ ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။

ဤနိုင်ငံတဝန်းထိလွယ်ရှလွယ်မှု၏ အရေးကြီးသော ရှုထောင့်တစ်ခုမှာ မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်ပိုင်းတွင်တည်ရှိသော ရခိုင်ဒေသရှိ လက်ရှိအခြေအနေဖြစ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၃ ရက်တွင် စစ်ကောင်စီအစိုးရနှင့် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ် (ULA) ဦးဆောင်သော အာရက္ခတပ်တော်တို့အကြား ပြည်တွင်းစစ် ပြန်လည်စတင်ခဲ့မှုသည် မည်သည့်နည်းဖြင့်မဆို ပြောင်းပြန်လှန်ရန် မဖြစ်နိုင်သည့် မကြုံစဖူးသော အပြောင်းအလဲများကို ဆောင်ကြဉ်းလာခဲ့သည်။ အခြေခံအပြောင်းအလဲများတွင် အာရက္ခတပ်တော်လက်အောက်ရှိ လုံခြုံရေးနှင့် စစ်ရေးအစီအစဉ်များ၏ ပြောင်းလဲမှု၊ ULA ၏ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည့် ရက္ခိုင့်ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးအစိုးရ (APRG) ဦးဆောင်သော နိုင်ငံရေးနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးဖွဲ့စည်းပုံများ ပါဝင်သည်။ ရခိုင်စစ်ရေးမျက်နှာစာရှိ မြို့နယ် ၁၈ ခုအနက် ၁၅ ခုသည် ယခုအခါ အာရက္ခတပ်တော်၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိနေပြီး (ချင်းပြည်နယ်တွင် သတ်မှတ်ထားသော ပလတ်ဝမြို့နယ်အပါအဝင်) ကျန်မြို့နယ်သုံးခုမှာ စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ရခိုင်ပြည်နယ်အစိုးရမြို့တော်ဖြစ်သည့် စစ်တွေ၊ ဒုတိယမြို့တော်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံ၏ အရေးပါသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ၏ စီးပွားရေးဗဟိုဌာနဖြစ်သည့် ကျောက်ဖြူ၊ နှင့် ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းနှင့် ပင်လယ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ အရေးပါသော ကျောက်ဖြူအနီးရှိ သီးခြားကျွန်းတစ်ခုဖြစ်သည့် မာန်အောင်မြို့တို့ ဖြစ်သည်။

အာရက္ခတပ်တော်သည် ရခိုင်ဒေသတွင် တွေ့ကြုံခဲ့ရသော တိုက်ပွဲများ၏ သဘောသဘာဝသည် နိုင်ငံ၏ အခြားဒေသများနှင့် ကွဲပြားပြီး၊ ၎င်းသည် စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ကြည်း၊ ရေ၊ လေ တပ်များအားလုံးကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ပြီးခဲ့သည့်နှစ်အတွင်း စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ စစ်ရေးဆုံးရှုံးမှုများသည် များပြားလှသည်။ ၎င်းတို့တွင် အမ်းမြို့ရှိ တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်တစ်ခု၊ ကျောက်တော်၊ ဘူးသီးတောင်နှင့် တောင်ကုတ်မြို့များရှိ စစ်ဆင်ရေးကွပ်ကဲမှုဌာနချုပ် ၃ ခု၊ ခြေလျှင်တပ်ရင်း (ခလရ) နှင့် ခြေမြန်တပ်ရင်း (ခမရ) စုစုပေါင်း ၃၅ ခု၊ လက်နက်ကြီးတပ်ရင်း ၃ ခု၊ နယ်ခြားစောင့်ရဲတပ်ဖွဲ့ဌာနချူပ် ၁၀ ခု နှင့် တပ်မ ၁၁၊ ၂၂၊ ၅၅၊ ၇၇၊ ၈၈၊ ၉၉၊ ၁၀၁ နှင့် စကခ ၁၀ မှ ထပ်ဖြည့်အင်အားများလည်း ပါဝင်သည်။ အထောက်အထားများမှ ထင်ရှားလှပြီး၊ စစ်တပ် (တပ်မတော်) ဟု လူသိများသော စစ်ကောင်စီတပ်သည် ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ မြို့နယ်အားလုံးနီးပါးတွင် အထီးကျန်ပြီး အင်အားနည်းသော အင်အားစုတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့များနှင့် စစ်သားသစ်များသည် အေအေကို တိုက်ခိုက်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည့် ဘူးသီးတောင်နှင့် မောင်တောကဲ့သို့ မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်များရှိ စစ်မြေပြင်များမှလွဲ၍ အေအေတပ်ဖွဲ့များသည် နည်းဗျူဟာအရ၊ အင်အားအရနှင့် ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးအရ အသာစီးရထားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။

စစ်ကောင်စီအစိုးရတွင်ခံစားခဲ့ရသော ဆုံးရှုံးမှုများထဲတွင်၊ အာရက္ခတပ်တော်က သိမ်းဆည်းနိုင်ခဲ့သည့် ခေတ်မီစစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ၏ အရေးပါမှုကို လျှော့မတွက်သင့်ပေ။ ဥပမာအားဖြင့် အများပြည်သူသုံးသတင်းစာမျက်နှာများတွင် အာရက္ခတပ်တော်သည် ယခုအခါ တရုတ်နိုင်ငံထုတ် WMA-301 တင့်ဖျက်လက်နက်များ၊ ယူကရိန်းထုတ် MT-LBMSh ယာဉ်များ၊ M101 ဟောင်ဝစ်ဇာ၊ ၁၀၅ မီလီမီတာ M56 ဟောင်ဝစ်ဇာများနှင့် D-30M ဟောင်ဝစ်ဇာများ ပိုင်ဆိုင်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ထို့ကြောင့် အာရက္ခတပ်တော်၏ လက်ရှိစစ်ရေးအောင်မြင်မှုသည် ဤသိမ်းဆည်းထားသော လက်နက်ပစ္စည်းများနှင့် လက်နက်များမရှိလျှင် ဤမျှလျင်မြန်စွာ အောင်မြင်နိုင်မည်မဟုတ်ကြောင်း သက်သေပြသည်။ ပလတ်ဝမြို့သိမ်းတိုက်ပွဲတွင် အာရက္ခတပ်တော်က သိမ်းဆည်းခဲ့သော စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများနှင့် ထောက်ပံ့ရေးပစ္စည်းများသည် ကျောက်တော်၊ မြောက်ဦး၊ မင်းပြား၊ ပေါက်တောမြို့သိမ်းတိုက်ပွဲများနောက် ထပ်မံသိမ်းဆည်းခဲ့သည့် လက်နက်ကြီးများနှင့်အတူ တိုးပွါးလာသည်။ ထို့နောက် ၎င်းလက်နက်များကို ဘူးသီးတောင်၊ အမ်း၊ တောင်ကုတ်နှင့် အခြားမြို့နယ်များရှိ စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ဌာနချုပ်များကို တိုက်ခိုက်ရန် ထပ်မံအသုံးပြုခဲ့သည်။ အဆိုပါ ကိစ္စနှင့်ပတ်သတ်၍ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၆ ရက်တွင် အာရက္ခတပ်တော်၏ ဝါဒဖြန့်ချီရေးထုတ်ပြန်ချက်တွင် တပ်မတော် (စစ်တပ်) ၏ အနောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်ကို သိမ်းဆည်းခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပြီး ‘ရန်သူ့ လက်နက် ကိုယ့်လက်နက်’ ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။

ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် အာရက္ခတပ်တော်လှုပ်ရှားနေသော စစ်တွေနှင့် ကျောက်ဖြူရှိ လက်ရှိတိုက်ပွဲမျက်နှာစာများသည် ကြည်း-ရေပေါင်းစပ်တိုက်ပွဲများဖြစ်ပြီး ယခင်မြေမျက်နှာ သွင်ပြင်နှင့် ပထဝီအနေအထားအရ ကွဲပြားသည်။ ထို့ကြောင့် လက်ရှိလက်နက်များသည် မည်မျှအတိုင်းအတာအထိ အသုံးဝင်နိုင်မည်ကို ယခုအချိန်တွင် မသိရှိရသေးသည့် အချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဤမြို့နှစ်ခုသည် ပထဝီအနေအထားနှင့် ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ ဝိသေသလက္ခဏာများတွင် ဆင်တူသည်။ ပထမဦးစွာ ထိုမြို့နှစ်ခုစလုံးတွင် ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းနှင့် ဆက်သွယ်ထားသည့် မြစ်ကမ်းစပ်များရှိပြီး၊ စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ သာလွန်သော လေကြောင်းနှင့် ရေတပ်အင်အားများကြောင့် အာရက္ခတပ်တော်အနေဖြင့် လေးမျက်နှာစလုံးမှ ပိတ်ဆို့ရန် ပိုမိုခက်ခဲစေသည်။ ဒုတိယအနေဖြင့် ထိုမြို့ နှစ်ခုစလုံးတွင် ဆိပ်ကမ်းများနှင့် လေဆိပ်များရှိပြီး၊ စစ်ကောင်စီအစိုးရသည် စစ်ပွဲကာလအတွင်း ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးလုပ်ငန်းများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နိုင်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။ တတိယအနေဖြင့် စစ်တွေတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများနှင့် ကျောက်ဖြူတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ရှိနေခြင်းကြောင့်၊ ဤတိုက်ပွဲမျက်နှာစာများတွင် စစ်ပွဲ၏ အခြေအနေများကို အကဲဖြတ်ရာတွင် ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာအချက်များကို ဖယ်ထုတ်ထားရန် မဖြစ်နိုင်ပေ။ ကျောက်ဖြူကိစ္စနှင့် ပတ်သတ်၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပြင်းထန်သော နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ဖိအားများကြောင့်၊ စစ်တွေသည် အာရက္ခတပ်တော်နှင့် စစ်ကောင်စီအစိုးရအတွက် စစ်ပွဲဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် ပစ်မှတ်တစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်သည်။

ရခိုင်ဒေသအပြင်ဘက်တွင်၊ စစ်ကောင်စီအစိုးရနှင့် အာရက္ခတပ်တော်တို့အကြား မဟာမိတ်များအပါအဝင် ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းများ၏ အရှေ့ဘက်ခါးပတ်ဒေသတွင် ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသော တိုက်ပွဲများ၏ သက်ရောက်မှုကို လျှော့တွက်၍ မရနိုင်ပေ။ နှစ်ဖက်စလုံးက ၎င်းသည် စစ်ကောင်စီအစိုးရရှုံးနိမ့်ပါက ‘ရပ်တည်မှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်း’ အဓိပ္ပာယ်ရှိသည်ဟု ယူဆပြီး၊ ဧရာဝတီမြစ်၏ အနောက်ဘက်ခြမ်းရှိ ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းများနှင့် ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ၏ လုံခြုံရေးအတွက် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုများရှိလာနိုင်သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်၊ ရလဒ်သည် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်ပါက၊ အာရက္ခတပ်တော်ထိန်းချုပ်ထားသော အမ်း၊ တောင်ကုတ်နှင့် သံတွဲမြို့များသည် စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ တိုက်ရိုက်ခြိမ်းခြောက်မှုကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်သည်ဟု ဆိုလိုနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့်၊ ရခိုင်ဒေသအတွင်းနှင့် အပြင်ဘက်ရှိ စစ်ပွဲများသည် စစ်ကောင်စီအစိုးရနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်အင်အားစုများအကြား နိုင်ငံတဝန်းစစ်ရေးမျှခြေအပေါ် သိသာထင်ရှားသော သက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည်။

စစ်ရေးရှုထောင့်များအပြင်၊ ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော်၏ လှုပ်ရှားမှုကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာရာတွင် အကဲခတ်သူများလျစ်လျူရှုမထားသင့်သော နောက်ထပ်နယ်ပယ်တစ်ခုမှာ အဖွဲ့အစည်းနှင့် ၎င်းရည်မှန်းချက်များ၏ အတွေးအခေါ်ဆိုင်ရာနှင့် အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ကချင်ပြည်နယ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော အာရက္ခတပ်တော်သည် ထိုအချိန်က တရုတ်နယ်စပ်ဒေသများတွင် လျှင်မြန်စွာ ဖြစ်ပေါ်နေသောတိုးတက်မှုများကြောင့် မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်သာရှိခဲ့ပြီး၊ ထိုဒေသတွင် မတူညီသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များနှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးများရှိခဲ့ပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးနိုင်ငံရေးသည်လည်း  ‘ဒီမိုကရေစီ’ အသွင်ကူးပြောင်းရေးခေတ်သို့ ပြောင်းလဲတော့မည်ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အာရက္ခတပ်တော် တည်ထောင်သူများသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် သမ္မတရာထူးရယူခဲ့သော ဦးသိန်းစိန်၏ အရပ်သားတစ်ပိုင်းအစိုးရမှ စတင်ခဲ့သည့် ပြည်ထောင်စု ‘ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်’ အသစ်ဟု အမည်ပေးထားသော ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် လှုံ့ဆော်ခံရသည့် ‘လက်နက်ကိုင်လှုပ်ရှားမှုဆန့်ကျင်’ သည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်ဟု ဆိုလိုသည်။

သို့သော် ၂၀၁၁ ခုနှစ်အလယ်ပိုင်းတွင် ကချင်ပြည်နယ်တွင် တပ်မတော် (စစ်တပ်) က စစ်ရေးဆောင်ရွက်မှုများ စတင်ခဲ့သောအခါ စစ်ပွဲပြန်လည်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ ၂၀၁၁-၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်း အိမ်နီးချင်းတအာင်းနှင့် ကိုးကန့်ဒေသများတွင် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ ပြန်လည်စတင်ခဲ့သည်က အာရက္ခတပ်တော်၏ နယ်စပ်ဒေသများရှိ တည်ရှိမှုအား မဟာဗျူဟာအရ ပိုမိုတန်ဖိုးရှိစေခဲ့သည်။ အခြားဖြစ်ရပ်များကလည်း ဤအရှိန်အဟုန်ကို ထိန်းသိမ်းပေးခဲ့သည်။ တခြား အကြောင်းတရားများတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် လူမျိုးရေးအဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားခဲ့မှု၊ ကချင်ပြည်နယ်ရှိ ဖားကန့်ကျောက်စိမ်းတူးဖော်ရေးဒေသနှင့် တရုတ်နယ်စပ်တစ်လျှောက်သို့ ရခိုင်လူငယ်များ၏ တိုးပွားလာသော ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုများ ပါဝင်သည်။ ဤမလုံခြုံမှုနှင့် လူငယ်များအကြား ဖယ်ထုတ်ခံရမှုသည် ရခိုင်လူထု၏ နိုင်ငံရေးလှုံ့ဆော်မှုကို ထောက်ပံ့ပေးခဲ့ပြီး၊ အာရက္ခတပ်တော်လှုပ်ရှားမှုအတွက် လိုအပ်သည်ထက်ပိုသော လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။

၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် အာရက္ခတပ်တော်သည် ခန့်မှန်းအင်အား ၂,၅၀၀-၃,၀၀၀ ရှိသော ကောင်းစွာလေ့ကျင့်ထားပြီး လက်နက်ကောင်းများဖြင့် တပ်ဆင်ထားသည့် အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ အမှန်စင်စစ်၊ အာရက္ခတပ်တော်သည် အစိုးရမှ အားပေးမြှင့်တင်ခံရပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ယခုခေတ်တွင် ‘တစ်နိုင်ငံလုံးအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသဘောတူညီချက်’ (NCA) တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးသူ အစောပိုင်းရခိုင်လက်နက်ကိုင်လှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည့် ရခိုင်လွတ်မြောက်ရေး ပါတီ/တပ်မတော် (Arakan Liberation Party/Army) ထက် ပိုမိုကိုယ်စားပြုနိုင်ပြီး အင်အားကြီးမားသည်။ သမိုင်းကို ပြန်လည်ပြောင်းပြန်လှန်ရန် မဖြစ်နိုင်ပေ။ သို့သော် မေးခွန်းတစ်ခုကို ဆက်လက်မေးမြန်းနိုင်သည်- ‘အာရက္ခတပ်တော်သည် NCA တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးသူဖြစ်လာရန် ခွင့်ပြုခံရပါက၊ အခြားရလဒ်နှင့် ကံကြမ္မာတစ်ခု ရှိနိုင်ပါသလား？’

ဤအချက်မှစတင်၍ အကဲခတ်သူများစွာက ထောက်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း၊ အာရက္ခတပ်တော်၏ ကြီးထွားတိုးတက်မှုကို ယခုအဆင့်သို့ ရောက်ရှိစေသည့် အဓိကအချက်မှာ လှုပ်ရှားမှု၏ မဟာမိတ်ဖွဲ့စည်းမှုတွင် ကျယ်ပြန့်ပြီး စနစ်တကျတိုးတက်မှုဖြစ်သည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ယခင်ကတည်းက ရှိခဲ့သော်လည်း၊ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အာရက္ခတပ်တော်သည် ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်၊ (ကိုးကန့်) မြန်မာအမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) နှင့် တအာင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (TNLA) တို့နှင့်အတူ ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ် (Northern Alliance - NA) သို့ တရားဝင်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် NCA ကို လက်မှတ်ရေးထိုးရန် ဖယ်ထုတ်ခံရသူများ သို့မဟုတ် ဆန္ဒမရှိသူများဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့က ယုံကြည်သည်မှာ NCA သည် နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုအတွက် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုမဟုတ်ဘဲ၊ တပ်မတော် (စစ်တပ်) ၏ ထိန်းချုပ်မှုကို ဖြန့်ကျက်ရန် အစိုးရမှ အကွဲအပြဲဖြစ်စေသည့် နည်းဗျူဟာတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုနေခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ ငါးလအကြာ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် အာရက္ခတပ်တော်သည် နောက်ထပ်ကြီးကျယ်သော နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ဖွဲ့စည်းမှုတစ်ခုဖြစ်သည့် ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံရေး ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးရေးကော်မတီ (FPNCC) သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတွင် အာရက္ခတပ်တော်နှင့် အခြား NA အဖွဲ့ဝင်များသည် အစိုးရနှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲထားသော အင်အားကြီးသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့သုံးဖွဲ့ဖြစ်သည့် ဝပြည်နယ်သွေးစည်းညီညွတ်ရေးတပ်မတော်၊ (မိုင်းလား) အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော်နှင့် ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီတို့နှင့် တရားဝင်ပါဝင်ခဲ့သည်။

အမြင်များအရ FPNCC သည် NCA ကို အတည်မပြုသည့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ (EAOs) အကြား နိုင်ငံရေးနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်ရေးမျက်နှာစာ တစ်ခုဖြစ်သည်။ တဖက်တွင် ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် MNDAA နှင့် TNLA တို့နှင့်အတူ တည်ထောင်ခဲ့သော ထင်ရှားသည့် ညီနောင်သုံးဖွဲ့မဟာမိတ်သည် လေးနှစ်အကြာ ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် ‘၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေး’ ကို ဖော်ဆောင်ခဲ့ပြီး၊ ၎င်းသည် အာရက္ခတပ်တော်အား ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပြီး တိုက်ပွဲအတွေ့အကြုံရှိသော အင်အားတစ်ခုအဖြစ် တက်လှမ်းလာစေရန် ခိုင်မာစေခဲ့သည်။ ထိုအတောအတွင်း၊ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစတင်၍ ဇာတိ ရခိုင်မြေတွင် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများ တိုးပွားလာခဲ့ပြီး၊ တပ်ဖွဲ့များ ထပ်မံရောက်ရှိလာပြီးနောက် ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ဒီဖက်တိုအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး၊ ထိုအချိန်တွင် အာရက္ခတပ်တော်၏ စုစုပေါင်းတပ်ဖွဲ့ဝင်ဦးရေသည် ၁၀,၀၀၀ မှ ၁၅,၀၀၀ အကြားရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။

မဟာမိတ်ဖွဲ့စည်းမှု၊ လူအင်အားတိုးပွားလာမှုနှင့်အတူ၊ အာရက္ခတပ်တော်သည် အတွေးအခေါ်ဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တွင်လည်း တိုးတက်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၀ ရက်တွင် အာရက္ခတပ်တော်၏ ၅ နှစ်ပြည့်အခမ်းအနားတွင် ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းမြတ်နိုင်က ပထမဆုံးအကြိမ် မှတ်တမ်းတင်မိန့်ခွန်းတွင်၊ မြန်မာနိုင်ငံရေး၏ ရှုပ်ထွေးသောနယ်ပယ်တွင် အဖွဲ့၏ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးဗျူဟာများကို လမ်းညွှန်မည့် ‘ရက္ခိတလမ်းစဉ်’ (Way of Rakhita - WOR) အတွေးအခေါ်ကို ကြေညာခဲ့သည်။ နှစ်နှစ်အကြာ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင်၊ အာရက္ခတပ်တော်သည် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲအတွက် နိုင်ငံရေးဦးဆောင်မှုနှင့် ကိုယ်စားပြုမှုပေးရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ၎င်း၏နိုင်ငံရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည့် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ် (United League of Arakan - ULA) ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။

ဤအချိန်မှစ၍ အာရက္ခတပ်တော်သည် ရခိုင်မြောက်ပိုင်း၏ တောင်တန်းဒေသများတွင် မြန်မာစစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် စစ်ရေးဆောင်ရွက်မှုများကို တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင်၊ ပြင်းထန်သော ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများဖြစ်ပေါ်နေသည့်အချိန်တွင် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော် ခေါင်းဆောင် ထွန်းမြတ်နိုင်က ‘အာရက္ခအိပ်မက်’ (Arakan Dream) ဟူသော နိုင်ငံရေးကြွေးကြော်မှုကို ပြည်သူများအား ပိုမိုရှင်းပြခဲ့သည်။ လူအများက ၎င်းကို ၁၆ နှင့် ၁၇ ရာစုနှစ်များအတွင်း မြောက်ဦးခေတ်၌ တခမ်းတနားရှိခဲ့သော ရက္ခိုင်အင်ပါယာကို ပြန်လည်နိုးကြားစေရန် တောင်းဆိုမှုတစ်ခုအဖြစ် နားလည်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းရှင်းပြခဲ့သည့်အတိုင်း- ‘ရခိုင်လူမျိုးတိုင်းတွင် ၎င်းတို့၏စိတ်နှလုံးထဲ၌ အိပ်မက်တစ်ခုရှိသည်။ တစ်နေ့တွင် ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့၏ဘိုးဘွားပိုင် မြေတွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံသားများ ဖြစ်လာသင့်သည်။’ ဟု ဆိုသည်။

သို့သော် ထိုအချိန်တွင် ULA ခေါင်းဆောင်မှုသည် ၎င်းတို့၏ အဆုံးစွန်ပန်းတိုင်ကို တစ်ကြိမ်တည်းဖြင့် ရောက်ရှိနိုင်မည်မဟုတ်ကြောင်း နားလည်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့်၊ တပ်မတော် (စစ်တပ်) ခေါင်းဆောင်မှုသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအတွက် ပြင်ဆင်နေစဉ်၊ ရခိုင်ဒေသတွင် နိုင်ငံရေးမျှခြေအဖြစ် ဒီဖက်တိုအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို ယာယီဖြေရှင်းချက်အဖြစ် သဘောတူခဲ့သည်။ တကယ်တော့၊ ဤအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် နှစ်နှစ်ထက်ပို၍ ကြာရှည်မခံခဲ့ဘဲ၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လမှ နိုဝင်ဘာလအတွင်း ခေတ္တတိုက်ပွဲတစ်ခု ပြန်လည်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ သို့သော် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော်အား နောက်ထပ်စစ်ပွဲတစ်ခု အတွက် ပြင်ဆင်ရန် အချိန်လုံလောက်စွာ ရရှိစေခဲ့ပြီး  အလွန်အရေးကြီးသည်မှာ၊ ၎င်း၏ ထိန်းချုပ်နယ်မြေများတွင် အထူးသဖြင့် ရခိုင်ပြည်အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းရှိ ကျေးလက်ဒေသများတွင် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေး ယန္တယားများ တည်ထောင်ရန် အချိန်ရစေခဲ့သည်။

ဤကာလအတွင်း ULA ခေါင်းဆောင်မှုသည် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော ‘ရက္ခိုင့်ပြည်သူ့အာဏာပိုင်အဖွဲ့’ (Arakan People’s Authority - APA) ဟု အမည်ပေးထားသည့် အစိုးရအဖွဲ့သစ်အောက်တွင် ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးတည်ဆောက်မှုကို တိုးမြှင့်ချဲ့ထွင်ခဲ့ပြီး၊ နောက်ပိုင်းတွင် ‘ရက္ခိုင့်ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးအစိုးရ’ (Arakan People’s Revolutionary Government - APRG) ဟု အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဤနှစ်များတစ်လျှောက်၊ APRG သည် ယေဘုယျအုပ်ချုပ်ရေး၊ အခွန်ကောက်ခံမှု၊ မြေယာ၊ တရားစီရင်ရေး၊ ကိုဗစ်-၁၉ နှင့် မိုခါဆိုင်ကလုန်းကဲ့သို့သော လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များနှင့် အရေးပေါ်အခြေအနေများတွင် ပြည်သူ့ စီမံခန့်ခွဲမှုအပါအဝင်  ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော အတွေ့အကြုံနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများကို ရရှိခဲ့သည်။

ယနေ့တွင် မြို့နယ် ၁၅ ခုကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်၊ ၎င်းသည် နယ်မြေအားလုံး၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် လူဦးရေ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို လွှမ်းခြုံထားသဖြင့် စိန်ခေါ်မှုများသည် များစွာပိုမိုကြီးမားသော အတိုင်းအတာသို့ ရောက်ရှိနေသည်။ နေ့စဉ်အခြေခံအားဖြင့် ULA သည် လုံခြုံရေး၊ တရားစီရင်ရေးနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးကူညီမှုများမှ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထောက်ပံ့မှု၊ မြို့ပြအုပ်ချုပ်ရေး၊ စည်ပင်သာယာရေး၊ အင်တာနက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေးဝန်ဆောင်မှုများအထိ ကျယ်ပြန့်သောကိစ္စရပ်များတွင် ပြည်သူ့ရေးရာများကို စီမံခန့်ခွဲရန် လက်တွေ့ကျသော မေးခွန်းများကို ဖြေရှင်းရမည်ဖြစ်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ စစ်ကောင်စီအစိုးရနှင့် ပြင်းထန်သော စစ်ရေးထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေသည်။ ကုန်သွယ်ရေး၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် ခရီးသွားလာရေးတို့တွင် ပိတ်ဆို့မှုများရှိနေသဖြင့်၊ ULA-APRG သည် ဤမရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ဝန်ဆောင်မှုများအားလုံးကို ပုံမှန်အချိန်များတွင်ဖြစ်ပေါ်မည့်ထက် ပိုမိုကြီးမားသော စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်နေရသည်။

ဤအကြောင်းများကြောင့်၊ ယနေ့အခြေအနေကို ကြည့်ရှုရာတွင်၊ ရခိုင်ပြည်သည် စစ်ပွဲဧရိယာအဖြစ်ဆက်လက်တည်ရှိနေပြီး စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် အမြောက်ပစ်ခတ်မှုများသည် မကြာခဏဆိုသလို အရပ်သားလူထုကို ပစ်မှတ်ထားလျက်ရှိကြောင်း သတိရရန် အရေးကြီးသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော် ခေါင်းဆောင်များသည် နိုင်ငံရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးတည်ဆောက်မှုတို့နှင့်အတူ စစ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးလုပ်ငန်းများကို ၎င်းတို့၏ အဓိကဦးစားပေးအစီအစဉ်အဖြစ် ဆက်လက်ဦးစားပေး လျက်ရှိသည်။

ရခိုင်နှင့် အနီးဝန်းကျင်ဒေသများတွင် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော် လှုပ်ရှားမှု၏ ကြီးထွားလာသော အာဏာသည် ULA ခေါင်းဆောင်မှုနှင့် ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့ထိန်းချုပ်ရာဒေသရှိ လူထုအပေါ် ပိုမိုကြီးမားသော တာဝန်ယူမှုရှိလာသည်ဟုလည်း ဆိုလိုပါသည်။ အကယ်၍ အာဏာကို လုပ်ငန်းကိစ္စများဖြစ်ပေါ်လာစေရန် စွမ်းဆောင်နိုင်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ပါက၊ တာဝန်ယူမှုကို ထိုနယ်မြေ သို့မဟုတ် ဒေသအတွင်း၏ ဒေသခံများအကျိုးအတွက် ထိုအာဏာကို အသုံးပြုမှုအဖြစ် သတ်မှတ်သင့်သည်။ ထို့ကြောင့် ဤအာဏာကို မည်သူ၏အကျိုးစီးပွားအတွက် အသုံးပြုနေသည်ကို မေးမြန်းရန်လည်း တရားနည်းလမ်းကျပေသည်။

သို့သော် ပထမဦးစွာ ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော်၏ ကြီးထွားလာသော အာဏာသည် ယခုအချိန်တွင် စစ်ရေးဆိုင်ရာ သက်သက်သာဖြစ်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုရန် အရေးကြီးသည်။ ဒုတိယအနေဖြင့် ရက္ခိုင့်ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးအစိုးရ (APRG) ၏ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့သည် စစ်ကောင်စီအစိုးရ၏ ရခိုင်ဒေသအပေါ် အလုံးစုံပိတ်ဆို့မှုများ၊ အကန့်အသတ်ရှိသော အရင်းအမြစ်များနှင့် အချိန်ကြောင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးကဲ့သို့သော မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ယန္တရားများကို အပြည့်အဝအစားထိုးရန် သို့မဟုတ် အသစ်တည်ဆောက်ရန် မစွမ်းဆောင်နိုင်သေးပေ။

ထို့အပြင် အစိုးရ၏ တာဝန်ယူမှုဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများသည် ထိုနယ်မြေရှိ ဒေသခံများ၏ အခွင့်အရေးများကို ကာကွယ်ပေးရန်နှင့် ထောက်ပံ့ပေးရန် တာဝန်နှင့်အတူ အမြဲတွဲလျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံရေးဒဿနတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် အခွင့်အရေးနှစ်မျိုးရှိပြီး၊ ၎င်းတို့မှာ ‘အနုတ်လက္ခဏာအခွင့်အရေးများ’ (negative rights) ဖြစ်သည့် လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုပိုင်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ သွားလာခွင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ရေးရာ အခွင့်အရေး နှင့် ပစ္စည်းဥစ္စာပိုင်ဆိုင်ခွင့်၊ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် တရားဝင်စီရင်ပိုင်ခွင့်ကဲ့သို့သော နယ်ပယ်များတွင် အစိုးရ၏ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုမှ လွတ်လပ်ခွင့် တို့ကို တောင်းဆိုသည်။ ‘အပေါင်းလက္ခဏာ အခွင့်အရေးများ’ (positive rights) သည် အစားအသောက်နှင့် ရေ၊ ပြည်သူ့နှင့် အသိုင်းအဝိုင်းလုံခြုံရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ အိုးအိမ်နှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော လူမှုဖူလုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကဲ့သို့သော နယ်ပယ်များတွင် အစိုးရမှ ထောက်ပံ့ပေးရန် တောင်းဆိုသည်။

ဤအကြောင်းအရာများကို ကြည့်ရှုရာတွင်၊ လက်ရှိအချိန်တွင် ULA ၏ စွမ်းဆောင်ရည်နှင့် လုပ်ဆောင်ချက်များ၏ ရလဒ်သည် ရောထွေးနေပြီး၊ လုံခြုံရေး-စစ်ရေးအခင်းအကျင်းတွင် နိုင်ငံရေး ရှုပ်ထွေးမှုများလည်း ဆက်လက်ရှိနေသည်။ အပြုသဘောဘက်တွင်၊ ULA ၏ အာဏာသည် အသိုင်းအဝိုင်းကာကွယ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့လုံခြုံရေးကို တိုးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။ လူထုအတွင်း ဓားပြတိုက်မှု၊ ခိုးမှုနှင့် ဂိုဏ်းအကြမ်းဖက်မှုများ လျော့နည်းလာခဲ့ပြီး၊ မူလပိုင်ရှင်များထံ ပိုင်ဆိုင်မှုများ ပြန်လည်ပေးအပ်ခြင်း၊ အထူးသဖြင့် ယခင်နေပြည်တော်အစိုးရများလက်ထက်တွင် ပိတ်ဆို့ခံ ထားရသော ရိုဟင်ဂျာမူစလင်များနှင့် ပလတ်ဝမြို့နယ်ရှိ ခရစ်ယာန်ခူမီအသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ဘာသာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သွားလာလှုပ်ရှားမှုလွတ်လပ်ခွင့်များ တိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။

သို့သော် အဆိုးဘက်တွင်၊ ULA သည် ဝေဖန်မှုများကို မြေပြင်တွင် မကြာခဏကန့်သတ်ထားသည်။ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့သည် တိုးပွားလာသော လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရန်နှင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးကဲ့သို့သော နယ်ပယ်များတွင် လူထုတစ်ရပ်လုံးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုများကို ပေးအပ်ရန် မစွမ်းဆောင်နိုင်သေးပေ။ ထို့ပြင် ULA သည် ဘူးသီးတောင်နှင့် မောင်တောမြို့နယ်များတွင် စစ်ကောင်စီအစိုးရတပ်ဖွဲ့များနှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များဖြစ်သည့် အထူးသဖြင့် အာရကန်ရိုဟင်ဂျာကယ်တင်ရေးတပ်မတော်၊ ရိုဟင်ဂျာသွေးစည်းညီညွတ်ရေးအဖွဲ့နှင့် အာရကန်ရိုဟင်ဂျာတပ်မတော်တို့နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ သော ရိုဟင်ဂျာများ၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ပြည်သူပိုင်ပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲခံရသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ULA သည် စစ်ကောင်စီအစိုးရကို ထောက်ခံသည့် အကြောင်းအရင်းဖြင့် ရခိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ ၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကိုလည်း ပြည်သူပိုင်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

ထို့အပြင် ULA အစိုးရအောက်တွင် အဆိုပါ အခွင့်အရေးများအား ကာကွယ်ရေးနှင့် ရရှိနိုင်ရေးကို စူးစမ်းလေ့လာရာတွင် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် အငြင်းပွားဖွယ်ရာပြဿနာများလည်း ရှိသေးသည်။ ပထမဦးစွာ စစ်မှုထမ်းရန် စုဆောင်းခြင်းဆိုင်ရာ ကိစ္စဖြစ်သည်။ ယခင်က အကဲခတ်သူများစွာက အာရက္ခတပ်တော်သည် အထူးသဖြင့် ရခိုင်တိုင်းရင်းသားအသိုင်းအဝိုင်းမှ တပ်သားများကို ဆန္ဒအလျောက်စုဆောင်းရာတွင် လုံလောက်သည်ထက် ပိုသောလူအင်အားရှိသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ ထိုအစား အာရက္ခတပ်တော်၏ အဓိကစိန်ခေါ်မှုမှာ လက်နက်အင်အား၊ လက်နက်များနှင့် ခဲယမ်းမီးကျောက်များဖြစ်သည်ဟု ယူဆခဲ့သည်။ သို့သော် များပြားသော စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများနှင့် ကျယ်ပြန့်သော နယ်မြေများကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်၊ အာရက္ခတပ်တော်သည် ယခုအခါ အိန္ဒိယနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံများနှင့် နယ်စပ်မှ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးရှိ ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်း၏ တောင်ဘက်အကျဆုံးအထိ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၄၀,၀၀၀ ခန့်ရှိသော နယ်မြေကို စောင့်ကြပ်ကာကွယ်ရန် လူအင်အားပိုမိုလိုအပ်မှုကို လျင်မြန်စွာ ရင်ဆိုင်နေရသည်။

အညီအမျှ အရေးကြီးသည်မှာ စစ်ကောင်စီ နှင့် ရိုဟင်ဂျာ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များမှ ဆက်လက် (ပိုမိုများပြားလာနိုင်ခြေရှိသည့်) ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့်အတူ၊ အာရက္ခတပ်တော် သည် စုစုပေါင်း တပ်ဖွဲ့ဝင် ၅၀,၀၀၀ ကျော်ကို လက်နက်တပ်ဆင်ရန် လိုအပ်သည်ဟု ယူဆနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ULA ခေါင်းဆောင်မှုသည် ရခိုင်တိုင်းရင်းသားလူဦးရေသာမက နယ်မြေအတွင်းရှိ အခြားလူမျိုးစုများမှလည်း စစ်မှုထမ်းရန် ဆန္ဒအလျောက်နှင့် မဖြစ်မနေစုဆောင်းရန် လိုအပ်သည်ဟု ထင်မြင်ပုံရသည်။ ဤသည်မှာ စစ်ကောင်စီအုပ်ချုပ်ရေးမှ ကင်းလွတ်ပြီး တူညီသော အခွင့်အရေးနှင့် လွတ်လပ်မှုကို ခံစားရင်း ကာကွယ်ရေး ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကို မျှဝေရန်ဖြစ်သည်။ တာဝန်ဝတ္တရားများသည် အခြေခံအားဖြင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သင့်သည်။ သို့သော် ၎င်းသည် စစ်မှုထမ်းခြင်းမှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရှိသင့်သော နိုင်ငံသားများ၏ အခွင့်အရေးနှင့် အရေးပေါ်အချိန်များတွင် အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတွင် ပါဝင်ရမည့် တာဝန်ကြားတွင် တင်းမာမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ယခုအခါ ဤကိစ္စမှာလည်း စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။

ဒုတိယ အငြင်းပွားဖွယ်ရာပြဿနာမှာ ‘သတင်းအချက်အလက် လုံခြုံရေး’ ဖြစ်သည်။ မီဒီယာများက ULA အာဏာပိုင်များသည် ဤအကြောင်းပြချက်နှင့် စစ်ကောင်စီမှ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု အန္တရာယ်ကို အကြောင်းပြုပြီး ၎င်းတို့အုပ်ချုပ်နယ်မြေများအတွင်း ဆက်သွယ်ရေးနှင့် အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုများကို ပိတ်ပင်ထားကာ ‘စတားလင့်ခ်အင်တာနက်’ ကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့ ထိမ်းချူပ်နယ်မြေအတွင်း၌ အကန့်အသတ်ရှိသော အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုကိုသာ ပေးအပ်ထားသည်ဟု ဖော်ပြကြသည်။ ထို့တုံ့ပြန်မှုအနေဖြင့် အချို့သောလူများက ၎င်းသည် ဒစ်ဂျစ်တယ်သတင်းအချက်အလက်နှင့်၊ ဆက်သွယ်ရေးအခွင့်အရေးနှင့် ဒစ်ဂျစ်တယ် ပလက်ဖောင်းထက်တွင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ထောက်ပြကြသည်။ သို့သော် ULA နှင့် ဒေသခံလူထုများစွာက ၎င်းသည် မှန်ကန်သောဆုံးဖြတ်ချက်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆပြီး၊ စစ်ကောင်စီထိန်းချုပ်ထားသော ဆက်သွယ်ရေးကွန်ရက်များကို ပိတ်ဆို့ဖြတ်တောက် ထားခြင်းသည် လုံခြုံရေးသတင်းအချက်အလက်များ အလွယ်တကူ ပေါက်ကြားပြီး လူထုအား ပစ်မှတ်ထား လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများကို တားဆီးစေနိုင်သည်ဟု ယူဆသည်။ ဤကိစ္စတွင် စစ်ပွဲကာလအတွင်း ‘လုံခြုံရေး’ သည် သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ ‘အခွင့်အရေး’ ထက် ပို အလေးသာနေကြောင်း သိသာစေသည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ‘စစ်ဆင်ရေး ၁၀၂၇’ ပြီးနောက် ULA ခေါင်းဆောင်မှုတွင် စစ်ရေးအင်အားနှင့် နယ်မြေထိန်းချုပ်မှု တိုးမြှင့်လာသည်နှင့်အမျှ အရေးပါသော အတွေးအခေါ် အပြောင်းအလဲတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာပုံရသည်။ အဆိုပါကိစ္စမှာ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းအပေါ် ၎င်းတို့၏ချဉ်းကပ်မှုများကို ပြန်လည်ချိန်ညှိမှုတွင် ထင်ရှားခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂ ရက်တွင် BBC မြန်မာပိုင်း နှင့် အင်တာဗျူးတစ်ခုတွင် ULA ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ် ထွန်းမြတ်နိုင်က ဤသို့ပြောကြားခဲ့သည်-

‘အစပိုင်းမှာ ကျနော်တို့က ရခိုင်လူမျိုးများ၏ အာရက္ခအိပ်မက်နဲ့အညီ ရက္ခိတလမ်းစဉ်ကို စတင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ပိုမိုလက်တွေ့ကျတာက စစ်အာဏာရှင်စနစ်အောက်က တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုအားလုံးကို လွတ်မြောက်ရေးအတွက် နိုင်ငံ၏ အခြားဒေသများရှိ အခြေအနေများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ လိုအပ်တာကို နားလည်လာခဲ့တယ်။’

ထိုအချိန်မှစ၍ ဤသို့သောချဉ်းကပ်တွေးခေါ်မှုပြောင်းလဲခြင်းသည် နိုင်ငံရေးကြွားလုံးမျှသာမဟုတ်ဘဲ လက်တွေ့လုပ်ဆောင်မှုများဖြင့် အတည်ပြုခဲ့သည်။ အခြေခံအဆင့်တစ်ခုအနေဖြင့်၊ AA ၏ ပထမဆုံး မဟာမိတ်ကွင်းဆက်ဖြစ်သည့် KIA၊ MNDAA နှင့် TNLA တို့သည် ပြီးခဲ့သောနှစ်နှစ်အတွင်း မကြုံစဖူး စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့ပြီး၊ ကချင်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်များကို စတင်တည်ဆောက်ထားသည်။ ထို့ကြောင့် ULA/AA သည် ၎င်း၏မွေးရပ်မြေ ရခိုင်နှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော ဒုတိယမဟာမိတ်ကွင်းဆက် သို့မဟုတ် မိတ်ဖက်များကို စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဤအဖွဲ့အစည်းများသည် မကြာသေးမီက ပေါ်ပေါက်လာသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များဖြစ်ပြီး၊ ချင်းညီနောင်မဟာမိတ်အဖွဲ့ (Chin Brotherhood-CB)၊ ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးမဟာမိတ် (People Revolutionary Alliance-PRA)၊ ရန်ကုန်မှ တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဟောင်းများပါဝင်သော ကျောင်းသားလက်ရုံးတပ်တော် (Student Armed Force-SAF)၊ အရှိုချင်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (Asho Chin Defence Force-ACDF) နှင့် ဗမာပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (Burma People’s Liberation Army-BPLA) တို့ ပါဝင်သည်။

ပထဝီအနေအထားအရ၊ ချင်းညီနောင်အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်ခြောက်ဖွဲ့အနက် လေးဖွဲ့သည် ချင်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းတွင် အခြေစိုက်ပြီး နှစ်ဖွဲ့သည် ချင်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် ရှိသည်။ တောင်ပိုင်းတွင်ရှိသော အဖွဲ့လေးဖွဲ့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်နယ်စပ်မှ မကွေးနယ်စပ်အထိ ထိန်းချုပ်ထားသည့် မာရလန်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (MDF)၊ ချင်းလန်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့-မတူပီ (CDF-Matupi, တပ်မဟာ-၁)၊ ချင်းအမျိုးသားကောင်စီ/ချင်းလန်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့-မင်းတပ် (CNC/CDF-Mindat)၊ နှင့် ချင်းလန်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့-ကန်ပက်လက် (CDF-Kanpetlet) တို့ ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင် မြောက်ပိုင်းရှိ အဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့သည် အာရက္ခတပ်တော်တပ်ဖွဲ့များလည်း တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် စစ်ကိုင်းတိုင်းအောက်ပိုင်းနှင့် နီးကပ်သော ဖလမ်းနှင့် တီးတိန်မြို့နယ်များတွင် အဓိကထိန်းချုပ်ထားသည့် ချင်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/ချင်းအမျိုးသားကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (CNO/CNDF)၊ နှင့် ဇိုမီးဖက်ဒရယ်ယူနီယံ/ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့-ဇိုလန်း (ZFU/PDF-Zoland) တို့ပါဝင်သည်။

ဤလုပ်ငန်းများတွင်၊ အာရက္ခတပ်တော်၏ မိတ်ဖက်များဖြစ်သည့် PRA-မကွေး၊ SAF နှင့် ACDF တို့သည် ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်း၏ အရှေ့ဘက်ခါးပတ်တစ်လျှောက်နှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသအထိ စစ်ရေးလုံခြုံရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွင် အရေးပါသည်။ ချင်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းနယ်မြေများရှိ ချင်းညီနောင်မဟာမိတ်အဖွဲ့သည် ယခုအခါ ဤဒေသများရှိ မြို့အားလုံးကို အောင်မြင်စွာ ထိန်းချုပ်ထားပြီး၊ မကွေး၊ ပဲခူးနှင့် ဧရာဝတီဒေသသုံးခုရှိ မဟာမိတ်များနှင့် အာရက္ခတပ်တော်၏ စစ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ရခိုင်ရိုးမအရှေ့ပိုင်းမှ စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့များကို ရှင်းလင်းရန် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဧရာဝတီမြစ်၏ အနောက်ဘက်တွင်ရှိသော စစ်ကောင်စီ၏ အဓိက ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းစက်ရုံ (ကပစ) ၃၅ ခုအနက် ၁၆ ခုအထိ ခြိမ်းခြောက်ခံနေရပြီး၊ SAC ၏ လက်နက်အင်အားစွမ်းရည်အပေါ် နိုင်ငံတစ်ဝန်းလုံးတွင် သက်ရောက်မှုကြီးမားလာမည်လည်း ဖြစ်သည်။

ဤအကြောင်းများကြောင့် အာရက္ခတပ်တော် ၏ ပထမနှင့် ဒုတိယ မဟာမိတ်ကွင်းဆက်များအကြား ဖွဲ့စည်းမှုပုံစံသည် ကွဲပြားသည်။ အခြေခံအားဖြင့် အာရက္ခတပ်တော်၏ ပထမမဟာမိတ်ကွင်းဆက်သည် နိုင်ငံတစ်ဝန်း နိုင်ငံရေးကို ပုံဖော်ရာတွင် အရေးပါသော်လည်း ဒုတိယကွင်းဆက်သည် ချင်းတောင်တန်းနှင့် ရခိုင်ရိုးမဒေသများတစ်လျှောက် ဒေသတစ်ခုလုံး၏ နိုင်ငံရေးဒိုင်းနမစ် အပြောင်းလဲများတွင် အရေးပါနိုင်သည်။ ဤနေရာတွင် အာရက္ခတပ်တော် နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များသည် ရေရှည်စစ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးညှိနှိုင်းမှုအတွက် တစ်ဖွဲ့နှင့်တစ်ဖွဲ့ အပြန်အလှန် လိုအပ်သည်။ သို့သော် ပထမကွင်းဆက်နှင့်မတူဘဲ ဒေသတွင်း လက်နက်၊ လေ့ကျင့်ရေးနှင့် နည်းပညာပံ့ပိုးမှု၏ အဓိက ထောက်ပံ့သူဖြစ်သည့် ဒုတိယကွင်းဆက်ရှိ အာရက္ခတပ်တော်၏ မဟာမိတ်များနှင့် နယ်မြေများကို ‘အာရက္ခတပ်တော်ဦးဆောင်သော လုံခြုံရေးနယ်ပယ်’ သို့မဟုတ် ‘အာရက္ခတပ်တော်ဦးဆောင်သော အာဏာဗဟိုဌာန’ အဖြစ် ဧရာဝတီမြစ်၏ အနောက်ဘက်၊ ချင်းတောင်ပိုင်းနှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ရခိုင်ဒေသတွင် နားလည်သိမြင်နိုင်ပေသည်။ သို့သော် ဒုတိယမဟာမိတ်ကွင်းဆက်ရှိ ဤလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့သစ်အားလုံးသည် ၎င်းတို့၏ လက်ရှိစစ်ရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုထက် ကျော်လွန်၍ ULA၏ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်သို့ ပါဝင်လာမည်လား ဆိုသည်မှာ အနာဂတ်တွင် စောင့်ကြည့်ရမည့် စိတ်ဝင်စားဖွယ်မေးခွန်းတစ်ခု ဖြစ်နေသည်။

သာမန်အားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိ စစ်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းသည် အုပ်ချုပ်မှုမဲ့အခြေအနေတစ်ခု (anarchy) အဖြစ် ထင်ရှားနေပြီး ၎င်းသည် နိုင်ငံအတွင်း လုံခြုံရေးနှင့် တည်ငြိမ်မှုကို ပေးစွမ်းနိုင်မည့် ပိုမိုမြင့်မားသော ဗဟိုအာဏာပိုင်မှု (centralized authority) မရှိသည့် ဗဟုနိုင်ငံရေးလောက (multi-power world) အဖြစ် ဖြစ်ပေါ်နေသည်။ စစ်ကောင်စီနှင့် ပြိုင်ဘက် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နှစ်ခုစလုံးသည် နိုင်ငံတွင် ‘တစ်ခုတည်းသော ဗဟိုချုပ်ကိုင်ပြီး တရားဝင်’ (only centralized and legitimate) အစိုးရများဖြစ်သည်ဟု ကြွေးကြော်ထားသော်လည်း၊ နှစ်ဖွဲ့ စလုံးသည် အသိအမှတ်ပြုခံရသည့် အစိုးရဖြစ်လာရန် အနိမ့်ဆုံး လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရာ ကိုယ်စားပြုမှု သို့မဟုတ် ထိန်းချုပ်မှုအဆင့်များတွင် မလုံလောက်ကြပါ။ စစ်ကောင်စီ သည် NUG ထက် အုပ်ချုပ်ရေးအရ ပိုမိုဗဟိုချုပ်ကိုင်ပြီး စစ်ရေးအရ အင်အားပိုကြီးမားသော်လည်း၊ NUG သည် နိုင်ငံရေး၊ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများနှင့် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများမှ ပါဝင်သူများပါဝင်မှုကြောင့် လူထုအမြင်တွင် ပိုမိုတရားဝင်သည်ဟု ယူဆသော်လည်း ၎င်းသည် ဗဟိုချုပ်ကိုင်ထိမ်းချူပ်နိုင်မှု နည်းပါးသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံ၏ များစွာသော နယ်မြေများတွင် ထိရောက်စွာ ထိန်းချုပ်ထားသူများနှင့် အုပ်ချုပ်သူများသည် စစ်‌ကောင်စီ နှင့် NUG မဟုတ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများဖြစ်ကြပြီး၊ ၎င်းတို့အများစုသည် AA၊ KIA၊ MNDAA နှင့် TNLA ကဲ့သို့ လူမျိုးစုအခြေခံဖြစ်သကဲ့သို့ ၎င်းတို့သည်လည်း ‘နိုင်ငံ၏အစိုးရ’ (government of the country) ဖြစ်သည်ဟု ကြွေးကြော်ခြင်းမရှိပေ။

ဤအခြေအနေသည် နိုင်ငံတွင်းရှိ ပြည်သူလူထုသာမက နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအတွက်ပါ မတင်မကျ ရှုပ်ထွေးမှုများစွာကို ဖြစ်ပေါ်စေနေသည်။ နိုင်ငံတကာနယ်နိမိတ်များ၏ ကြီးမားသော အပိုင်းများကို စစ်‌ကောင်စီ နှင့် NUG မဟုတ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများက ထိန်းချုပ်ထားသဖြင့်၊ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံအစိုးရများသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးလိုအပ်ချက်များ သို့မဟုတ် ရေရှည်နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများကို များစွာထည့်သွင်းမစဉ်းစားတော့ဘဲ နယ်စပ်ဒေသရှိ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်ဆံရန် တွန်းအားပေးခံနေရသည်။ ရခိုင်ဒေသအတွက်ဆိုပါလျှင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် အိန္ဒိယအာဏာပိုင်များသည် ဒေသဆိုင်ရာနှင့် ဗဟိုအဆင့်မှ ULA နှင့် တစ်ပိုင်းတစ်စ တရားဝင်ဆက်ဆံရေး (semi-formal relations) ကို ထူထောင်ထားကြသည်။

တရားဝင်မှုအရ ယခုအခါ ၎င်းတို့သည် ULA အား ရခိုင်ဒေသတွင် ၎င်းတို့၏ နယ်နိမိတ်အတွင်း အာဏာပိုင်အဖြစ် နိုင်ငံရေး သို့မဟုတ် လက်တွေ့အသိအမှတ်ပြုမှု (political or de facto recognition)  ပေးထားပြီဖြစ်သော်လည်း၊ သံတမန်ရေးနှင့် ဥပဒေအရ အသိအမှတ်ပြုမှု (diplomatic and legal recognition) ပေးရန် အဆင်သင့်မဖြစ်သေးပေ။ သို့သော် ဆွေးနွေးမှုနှင့် အပြန်အလှန်ဖလှယ်မှု လိုအပ်ချက်များသည် အရေးတကြီးဖြစ်နေသည်။ နိုင်ငံရေးပြဿနာများအပြင်၊ နယ်နိမိတ်တစ်လျှောက် ကုန်သွယ်မှု၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး၊ လုံခြုံရေး၊ တရားမဝင်မူးယစ်ဆေးဝါးထိန်းချုပ်ရေးနှင့် ကျန်းမာရေးကဲ့သို့သော ပြဿနာများတွင် နေ့စဉ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ ရှိနေသည်။ တခြားသော နယ်စပ်များဖြစ်သော တရုတ်၊ ထိုင်းနိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသော အခြားတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုလှုပ်ရှားမှုများအတွက်လည်း နယ်နိမိတ်တစ်လျှောက် အလားတူ အခြေအနေများ ရှိနေသည်။

အနှစ်ချူပ်ရလျှင် အကျိုးဆက်များသည် သိသာထင်ရှားပြီး၊ စစ်ကောင်စီသည် ၎င်း၏ အဓိကဗဟိုနယ်မြေတွင် စစ်ရေးဖိအားများ တိုးမြှင့်လာနေချိန်တွင် လုံခြုံရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်မတိုင်မီ မြန်မာစစ်တပ်မှ ဗဟိုအစိုးရအား လွှမ်းမိုးထားသည့် အခင်းအကျင်းသို့ ပြန်လည် သွတ်သွင်းရန် မရနိုင်တော့သကဲ့သို့  ၂၀၂၁ ခုနှစ်မတိုင်မီ မြန်မာစစ်တပ်၏ နောက်ခံမှုဖြင့် တစ်ပိုင်းအရပ်သားနှင့် ဒီမိုကရေစီတစ်ပိုင်းအစိုးရများ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အစိုးရများအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် အခြေအနေသို့ ပြန်လည် ပြောင်းလဲရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။ ထိုကြောင့် ယခုအခါ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းများကို ရှေ့သို့တိုးလှမ်းပြီး နိုင်ငံတစ်ဝန်းနှင့် နယ်နိမိတ်ဒေသများတွင် တိုးပွားလာနေသော ဗဟိုနိုင်ငံရေးအခင်းကျင်းအောက်ရှိ အထူးသဖြင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုအခြေခံအင်အားစုများကို လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်သည်။ သို့သော် အဆိုပါ အခင်းကျင်းအောက်တွင် အဖြေရှာရန် မဖြစ်နိုင်ဟု မဆိုလိုပါ။ နိုင်ငံရေး သို့မဟုတ် ငြိမ်းချမ်းရေးဖြေရှင်းမှုများ လက်တစ်ကမ်းတွင် မတွေ့နိုင်သေးသောအခါ၊ လက်ရှိ ကျဆုံးနေသော ‘ပြည်ထောင်စုသမ္မတနိုင်ငံ’ (Republic of the Union) မှ သည် ရေရှည်လုံခြုံရေးနှင့် တည်ငြိမ်မှုအတွက် အနာဂတ်တွင် ‘သမ္မတနိုင်ငံများ၏ ပြည်ထောင်စု’ (Union of the Republics) တစ်ကို အားလုံးက စိတ်ကူးကြည့်ရန် အဆင်သင့်ဖြစ်နေသင့်ပေသည်။

နိုင်လင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရက္ခိုင်ပြည်တွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး၊ ဒီမိုကရေစီ နှင့် အသိုင်းအဝိုင်းများကြားဆက်ဆံရေးနှင့် ပတ်သတ်၍ ရေးသားနေသော အလွတ်တန်း နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူနှင့် သုတေသီတစ်ဦးဖြစ်သည်။