McCarthy over gevaren voor democratie: Chili belangrijkste naoorlogse voorbeeld

NRC Handelsblad, 25 February 1974

Voornamelijk jongeren volgden ingespannen de betogen die alle in het Engels werden gehouden. Een vertaling en een analyse van de conferentie waarvan deze avond de afsluiting was, verschijnt over een paar maanden.

De grote publiektrekker in de Amstelkerk was de Amerikaanse oud-senator Eugene McCarthy, die nu hoogleraar is aan de New School for Social Research in New York. Het Chileense voorbeeld kan er het belangrijkste voorbeeld na de Tweede Wereldoorlog van zijn hoe de democratie gevaar kan lopen, zei hij. McCarthy gaf toe dat de Chileense coup met (onder andere) Amerikaans kapitaal is gefinancierd. De VS hebben daadwerkelijk de Fransen financieel geholpen in Vietnam, lang voordat zij er zelf bij betrokken raakten en ook in Algerije, zei hij, In Chili is het openlijker gegaan. Het is geen officiéle hulp, aldus McCarthy, maar hulp van particulieren, zoals banken. Het Amerikaanse leger noemde McCarthy het minst depresentative van de wereld. Aan de top zitten mensen die er sterk voor zijn en onderin mensen die niet weten hoe ze onder de dienstplicht uit moeten komen. Door het steeds zelfstandiger worden van het Pentagon ontwikkelt het Amerikaanse leger een apart soort buitenlandse politiek, zei de senator, die nadat hij zijn verhaal had afgesloten de kerk verliet.

Galtung noemde het wereld-pentagonsysteem waarin wederzijdse akkoorden over niet-inmenging van elkaars invloedsgebieden zijn opgenomen, die geen fundamentele veranderingen toelaten binnen de verschillende blokken. Het leger vertoont, ook in de West-Europese landen, steeds meer de tendens de vijand van binnen eigen kring veel belangrijker te vinden dan de vijand van buiten, zei Galtung. We moeten voorzichtig zijn te geloven in de mythe dat het leger uit een stelletje ongevaarlijke padvinders bestaat. Het is voor het Chileense leger doodgemakkelijk geweest. Het is heel soepel gegaan, zonder hulp van buitenaf, waarschuwde Galtung.

De voorzitter van de Chileense partij 'Christenen voor socialisme', de heer Arroye, zag de zaak opvallend optimistisch in. Zijn betoog hield in dat de 'Verelendung; zo groot was in zijn land sinds de coup dat de junta het niet lang meer zou houden. Nadat de oud-ambassadeur van China voor Chili, de heer Urribe, een merendeels onverstaanbaar maar uiterst zwartgallig betoog had gehouden, toonde ook de heer Richard Gott, hoof van de Zuid-Amerikaanse bibliotheek van Penguin, zich aanzienlijk pessimistischer dan de heer Arroye. De junta toont nog geen verdeeldheid, zei de heer Gott die na de coup een paar maanden in Chili doorbracht. Op de toon van een Shakespeare-acteur vertelde de heer Gott dat hij als journalist in Chili niet de minste last had gehad, omdat de Britse ambassade, die van zijn land van herkomst, de junta me terwille was geweest als maar mogelijk was en de deuren voor vluchtelingen gesloten had gehouden.