တစ္ပူေပၚ ႏွစ္ပူဆင့္ခဲ့ေသာ ျမန္မာ့ ေအာက္ေျခလူတန္းစားမ်ား ေဒါက္တာႏြဲ႕ေကခိုင္

ကိုဗစ္-၁၉သည္ မည္သည့္ေန႔ရက္တြင္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ့မႈရပ္တန႔္ၿပီး ပုံမွန္အေျခအေနဆီ ျပန္ေရာက္နိုင္မည္ဟု မည္သူကမၽွမေျပာနိုင္ပါ။ ေမၽွာ္လင့္ထားၾကေသာ အေျခအေနသစ္ (New Normal) ထဲသို႔ ေရာက္မည္ႀကံဆဲတြင္ပင္ ေရာဂါကူးစက္မႈမ်ားလာေသာေၾကာင့္ ေနာက္ျပန္ဆုတ္ ရျခင္းမ်ား ရွိေနျမဲပင္ ရွိေသးသည္။ ျမင့္မားလာနိုင္သည့္ ကူးစက္မႈကို ကာကြယ္ေရးအတြက္ အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ လူအမ်ားစည္းကမ္းလိုက္နာမႈကို ႀကီးၾကပ္ရန္ ျပစ္ဒဏ္စနစ္မ်ားကို က်င့္သုံး ေနၾကရေပဦးမည္။ သို႔ရာတြင္ မခ်ိန္မဆဘဲ အျပစ္ေပးေသာ ျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ မရွင္းလင္း မလုံေလာက္ပါဘဲ အာဏာကို သုံးစြဲၾကခ်ိန္တြင္သာ အျပစ္ရရန္ ေသခ်ာေရရာေနျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရင္ဆိုင္ရသည့္ ဝန္ထုတ္ဝန္ပိုးမ်ား ပိုမႀကီးလာေစသင့္ပါ။ သို႔ျဖစ္ရာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးဘက္တြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေနၾကသူ အေပါင္း တို႔သည္ အေရးေပၚကာလအတြင္း ကုလသမဂၢက ခ်မွတ္ထားေသာမူမ်ား - တရားဥပေဒႏွင့္ အညီ မၽွတစြာ စီရင္ျခင္း၊ မျဖစ္မေနလိုအပ္ေၾကာင္း ေသခ်ာမွသာ အာဏာကိုသုံးျခင္း၊ ႀကီးသည့္အမႈ ႀကီးသလို ငယ္သည့္အမႈကို ငယ္သလို သင့္တင့္စြာ စီရင္တတ္ျခင္း၊ အဂတိမပါဘဲ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ ကင္းျခင္း စသည္တို႔ကို မျဖစ္မေန ထည့္သြင္း ျပင္ဆင္ကာ က်င့္ႀကံၾကရန္ အေရးႀကီးလွပါသည္။

ျမန္မာနိုင္ငံအေနႏွင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ငါးဆယ္အတြင္းတြင္ ယခုအခ်ိန္ေလာက္ ျပည္ပႏွင့္ အထိအေတြ႕ အဆက္အဆံမ်ားေသာကာလဟူ၍ မရွိခဲ့ဖူးပါ။ ကိုဗစ္-၁၉ေၾကာင့္  ျမန္မာနိုင္ငံသည္ တစ္ကမၻာလုံးအတိုင္းအတာႏွင့္ ၾကဳံရေသာ ေဘးဒုကၡတစ္ခုကို ႏွစ္မ်ားစြာအတြင္း ပထမဆုံးအႀကိမ္အျဖစ္ ၾကဳံေတြ႕ရျခင္းျဖစ္သည္။ ယခင္ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ SARS, MERS and H1N1 အစရွိေသာ ေရာဂႏၲရကပ္မ်ားတြင္  ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ကမၻာ့အသိုင္းအဝိုင္းႏွင့္ မ်ားစြာနီးစပ္မႈမရွိခဲ့ပဲ ထီးတည္းခြာၿပီး ရွိေနခဲ့သည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္ႏွစ္အတြင္းတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ နိုင္ငံတကာႏွင့္ ကုန္သြယ္ေရး အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဖြံ့ၿဖိဳးေရးအကူအညီအားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကမၻာ့ ကုန္စည္စီးဆင္းမႈ ကြင္းဆက္မ်ားအတြင္းဝင္ေရာက္လည္ပတ္ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ပိုမိုပူးကပ္ နီးစပ္လာခဲ့သည္။ ဓနရွင္ အီလစ္မ်ားကိုဆတက္ထမ္းပိုး ႂကြယ္ဝေစေသာ နီယိုလစ္ဘရယ္ စီးပြားေရးလမ္းေၾကာင္းထဲသို႔ ပိုမိုဝင္ေရာက္လာခဲ့ေသာ ထိုႏွစ္မ်ားတြင္ ေက်းလက္ႏွင့္ အစြန္အဖ်ားမွ ဆင္းရဲေသာ လူမႈဘဝမ်ားႏွင့္ ဓနအင္အား ပိုင္ဆိုင္သူတို႔ၾကား ကြာျခားခ်က္မွာ ပို၍ပင္ ႀကီးမားလာခဲ့သည္။ ကိုဗစ္အက်ပ္အတည္း စတင္လာကတည္းက ေတြ႕ျမင္ေနရသည္မွာ ကပ္ေဘးကို ရင္ဆိုင္ၾကရာတြင္ လူအမ်ားၾကား လူမႈေရးစီးပြားေရး အင္အားကြာျခားခ်က္မ်ားက စကားေျပာလွသည္ကိုပင္ျဖစ္သည္။

တ႐ုတ္ကဲ့သို႔ ကူးစက္မႈျမန္ႏႈန္းျမင့္ေနေသာ နိုင္ငံမ်ားႏွင့္ နီးကပ္ေနေသာေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံကို အႏၲရာယ္ျမင့္မားနိုင္ေျခရွိေသာေနရာတစ္ခုအျဖစ္ ပူပန္မႈမ်ားရွိခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ ျမန္မာ အစိုးရသည္ မတ္လလယ္ေလာက္ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ပညာေပး လုပ္ငန္းမ်ား အပါအဝင္ ကိုဗစ္ကပ္ေဘးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အရွိန္တင္ကာ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစကာ ကိုဗစ္-၁၉ဒဏ္ေၾကာင့္ က်ဆင္းလာေသာစီးပြားေရးကို ျပည္သူမ်ား ခံနိုင္ရည္ရွိေစရန္ အစီအစဥ္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည္။ ၂၀၂၀ ဇြန္လကုန္တြင္မူ နိုင္ငံအတြင္းရွိ ဝင္ေငြ အနိမ့္ဆုံးေသာ အိမ္ေထာင္စုမ်ားအား တစ္အိမ္ေထာင္လၽွင္ စုစုေပါင္း ခုႏွစ္ေသာင္းခြဲခန႔္ရွိမည့္ ေငြေၾကးႏွင့္ ပစၥည္း အကူအညီမ်ားကို ေပးအပ္ခဲ့ရာ သမၼတ႐ုံး၏ ေၾကညာခ်က္အရ  အိမ္ေထာင္စုစုစုေပါင္း ၅ သန္းေက်ာ္ ထံသို႔ ေရာက္ရွိမည္ဟု သိရသည္။ မတ္လမွစတင္ကာ အစိုးရသည္ အေသးစားႏွင့္အလတ္စားလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အတိုးနည္းပါးေသာ ေခ်းေငြမ်ားကို ထုတ္ေပးရန္ စီစဥ္ခဲ့ၿပီး ယခုအခါ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈက႑ႏွင့္ ခရီးသြားက႑မွာသူမ်ားကို ဦးစားေပးကာ က်ပ္ဘီလီယံ တစ္ရာခန႔္ ထုတ္ေခ်းေပးၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့သည္။ ထိုသို႔ အေရးေပၚ အကူအညီမ်ားေပးနိုင္ရန္ အစိုးရသည္ ကမၻာ့ဘဏ္၊နိုင္ငံတကာေငြေၾကးရံပုံေငြအဖြဲ႕ ၊ အာရွဖြံ့ၿဖိဳးေရး ဘဏ္ႏွင့္ ဂ်ပန္တို႔ထံမွ (ဇြန္လအထိ) ၁.၂၅ ဘီလီယံခန႔္ ေခ်းေငြရရွိခဲ့သည္။ ဧၿပီလတြင္ စတင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ေသာ ကိုဗစ္-၁၉ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာနိုင္သည့္ စီးပြားေရး သက္ေရာ က္ မႈမ်ားအေပၚ ကုစားေရးအစီအစဥ္အရ ျပည္ပေခ်းေငြမ်ားထဲမွ ကိုဗစ္-၁၉ ကာလတြင္ အေရးေပၚ လိုအပ္ေနေသာ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေလာက္ေလာက္လားလား ပမာဏတစ္ရပ္ကို အသုံးျပဳမည္ဟုဆိုသည္။ ထိုေခ်းေငြမ်ားကိုသာ စီမံခန႔္ခြဲမႈေကာင္းျဖင့္ အဂတိကင္းစြာ စီမံနိုင္ခဲ့လၽွင္ က်န္းမာေရးစနစ္မွာ တိုးတက္လာနိုင္ေပသည္။ မတ္လက ထုတ္ျပန္ေသာ ကမၻာ့ဘဏ္၏ မွတ္တမ္းတစ္ခုအရ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ လူေပါင္း တစ္သိန္းစီအတြက္ အေရးေပၚေဆး႐ုံ ကုတင္တစ္လုံးပင္ ျပည့္ေအာင္မရွိေပ။ အသက္ရႈရန္ အေထာက္အကူျပဳေသာ စက္မွာ လူတစ္သိန္းလၽွင္ ဝ.၄၆ လုံးသာရွိသည္ ဟုဆိုရာ လူႏွစ္သိန္းစီအတြက္ တစ္လုံးက်ပင္ ျပည့္ေအာင္မရွိပါ။ ထိုရွိေသာစက္မ်ားသည္ပင္လၽွင္ ျပည္နယ္ႏွင့္တိုင္းမ်ားရွိ ေဆး႐ုံႀကီးမ်ားတြင္ အညီအမၽွရွိသည္မဟုတ္ပါ။ အကယ္၍ နိုင္ငံတကာ ေခ်းေငြကိုသာ ထိုကဲ့သို႔ က်န္းမာေရး အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ားအတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေသာ ေနရာကိုျဖည့္ေပးနိုင္ခဲ့လၽွင္ လက္ရွိစိုးရိမ္စရာ ခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ အေျခအေနမွာ အေတာ္အတန္ သက္သာစရာရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးက႑ကို ကုစားေနေသာ ကုထုံးမ်ား၏ အက်ိဳးရလဒ္ကိုမူ အဆင္းရဲဆုံး အႏြမ္းပါးဆုံးႏွင့္ အဖယ္က်ဥ္ခံရဆုံး ေအာက္ေျခအလႊာမ်ား ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို  ခံစားခြင့္ရရန္မွာ မျဖစ္နိုင္သေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။ သူတို႔ရွိရာ ေအာက္ေျခသို႔ တျဖည္းျဖည္း ေရာက္ရွိလာမည္ဆိုေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမွာ ျမင္ေယာင္ရန္ပင္ခက္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ထိုသူတို႔သည္ အစိုးရက လက္ရွိ ဦးစားေပးေထာက္ပံ့ေနေသာ လုပ္ငန္းမ်ား တြင္ပင္ အလုပ္သမားျဖစ္ဖို႔ရာ မလြယ္လွေသာသူမ်ား ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ပင္။ သူတို႔အမ်ားစု လုပ္ကိုင္ေနၾကေသာအလုပ္မ်ားသည္အစိုးရ၏ စာရင္းအင္း ထဲသို႔ဝင္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ား လူမႈဖူလုံေရး ခံစားခြင့္မ်ားျဖင့္ စည္းႏွင့္ကမ္းႏွင့္ ကာကြယ္ေပးထားေသာ လုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္မေနတတ္ၾကပါ။

ကုလဖြံ့ၿဖိဳးေရးအစီအစဥ္ႏွင့္ ကမၻာ့ဘဏ္တို႔က ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ေကာက္ယူခဲ့ၿပီး ၂၀၁၉တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ ျမန္မာ့လူမႈဘ၀ စစ္တမ္း တစ္ခုအရ ျမန္မာနိုင္ငံသား ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးသည္ တစ္ေန႔လၽွင္ ၁၆၀၀ က်ပ္ထက္ ပို၍ဝင္ေငြနည္းေသာ သူမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ လူဦးေရ၏ အဆင္းရဲဆုံး ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၏ ဝင္ေငြမွာ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းဝင္ေငြ၏ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိပါသည္။ တစ္ဖန္ထိုဝင္ေငြအနိမ့္ဆုံး အုပ္စုထဲတြင္မွ အေျခအေနအနိမ့္ဆုံး ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္မွာ ပ်ံက် လုပ္ကိုင္စားေသာက္ရသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။  ေက်းလက္ဘက္ကိုလွမ္းၾကည့္လိုက္လၽွင္ အိမ္ေထာင္စု ဆယ္စုတြင္ ရွစ္စုမွာ လယ္ယာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းၿပီး အသက္ေမြးရသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုေက်းလက္မိသားစုမ်ား၏ ဝင္ေငြသည္ တစ္နိုင္လုံးဝင္ေငြ၏ ၃၇ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သာ ရွိသည္။  ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ဆင္းရဲခ်မ္းသာကြာဟမႈသည္ပို၍ပင္ က်ယ္ျပန႔္လာၿပီျဖစ္ရာ အစိုးရ၏ ကိုဗစ္အတြင္း ‘မည္သူမွ ေနာက္က်မက်န္ရစ္ေစရ’ ဟူေသာ ေဆာင္ပုဒ္မွာ ထိုလူအုပ္စုႀကီးက စီးပြားေရးက႑တြင္ လက္ရည္တျပင္တည္း ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးကို ျခဳံငုံအဓိပၸါယ္ထြက္ရန္မွာ ခက္ခဲလွသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ၆ လအတြင္းတြင္ ကိုဗစ္-၁၉သည္ မူလကပင္ ဆင္းရဲေသာ ျမန္မာ ျပည္သူတို႔၏ ဘဝကို ပို၍ပင္ က်ပ္တည္းေစခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။

ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈႏွင့္ နိုင္ငံျခားစီးပြားဆက္သြယ္ေရး ဝန္ႀကီးဌာန ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီးႏွင့္ စီးပြားေရး သက္ေရာက္မႈမ်ားအေပၚ ကုစားေရး လုပ္ငန္းေကာ္မတီဥကၠ႒ ဦးေသာင္းထြန္းကမူ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ စားနပ္ရိကၡာဖူလုံသည့္နိုင္ငံျဖစ္ရာ ျမန္မာနိုင္ငံ ကိုဗစ္အလြန္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးတြင္ မိမိတို႔အားသာခ်က္ျဖစ္ေသာ  စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ကိုအသုံးခ်ကာ ပို႔ကုန္မ်ား တိုးျမႇင့္ေရး ဦးစားေပးကာ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာ ကြင္းဆက္ထဲသို႔ ေရာင္းခ်နိုင္ရမည္ဟု ေျပာၾကားသည္။ ေလာေလာဆယ္တြင္မူ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာ လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ေနၾကေသာ သီးႏွံအမ်ိဳးအစားမ်ားစြာႏွင့္ ေရလုပ္ငန္းသည္ ေဈးကြက္ပ်က္ေသာေၾကာင့္ လယ္သမားမ်ားႏွင့္ ေရလုပ္သားမ်ား  ေဖေဖာ္ဝါရီလကတည္းကစၿပီး အထိနာေနခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ျပင္ အလုပ္အကိုင္ဖန္တီးနိုင္ေရးအတြက္ အစိုးရက နိုင္ငံျခား ရင္းႏွီး ျမႇုပ္မႈမ်ားကို ဖိတ္ေခၚရန္ ဦးစားေပး ေဆာင္ရြက္ရမည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။ သတိထားစရာမွာ ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ ကိုဗစ္ကာလ အတြင္း ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည့္ နိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈမ်ားတြင္  သယံဇာတတူးေဖာ္ေရး က႑၌ တိုး၀င္ ေရာက္ရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအေနႏွင့္မူ ကိုဗစ္-၁၉ ကာလအတြင္း အေလာသုံးဆယ္ ဖိတ္ေခၚျခင္းကို အခြင့္ေကာင္းယူကာ ေရာက္ရွိလာမည့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကို ဂ႐ုမစိုက္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကို မ်ားစြာစိုးရိမ္ပါသည္။ ယခင္ကရွိခဲ့ေသာ နမူနာမ်ားေၾကာင့္လည္း စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကေနရျခင္းျဖစ္သည္။ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ သဘာဝသယံဇာ တူးေဖာ္ထုတ္ယူေရး က႑မ်ားတြင္ အလ်င္စလိုခ်ေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားမွာ ခံနိုင္ရည္အင္အား အနည္းပါးဆုံးသူမ်ားႏွင့္ ေက်းလက္ေနျပည္သူမ်ားကို အမ်ားဆုံးထိခိုက္ေစခဲ့ၿပီးၿပီ။ အက်ပ္အတည္းကို အခြင့္ေကာင္းယူ ဝင္ေရာက္လာေသာစီမံကိန္းႀကီးမ်ားသည္ ေဒသခံတို႔ကို ႀကိဳတင္တိုင္ပင္ညႇိႏွိုင္းကာ ခ်ိန္ဆ ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ိဳးရွိရန္ ခဲယဥ္းသလို သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးမႈမ်ားကိုလည္း တာဝန္သိသိ ေျဖရွင္းေပးၾကျခင္း မရွိတတ္ၾကပါ။ ေမလ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ျပန္ေသာ အရပ္ဘက္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေပါင္း ၂၁၃ ဖြဲ႕က ပါဝင္လက္မွတ္ထိုးခဲ့ေသာ ေၾကညာခ်က္တစ္ရပ္တြင္ အစိုးရအေနႏွင့္ ကိုဗစ္ကာလ အတြင္း သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ားအေပၚ အထိအခိုက္မ်ား ေစတတ္သည့္ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ လိုင္စင္ခ် ေပးျခင္းမ်ား၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးအတြက္ စမ္းသပ္ရွာေဖြျခင္းမ်ား၊ ေရကာတာကဲ့သို႔ စီမံကိန္းအႀကီးစားမ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္းမ်ားႏွင့္ စြမ္းအင္လုပ္ငန္းစီမံကိန္းႀကီးမ်ားကို ခတၱခဏ ရပ္တန႔္ထားပါရန္ ေတာင္းဆို ထားသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကိုဗစ္ကာလအတြင္း ခ်မွတ္ထားေသာ လူစုလူေဝးမလုပ္ရ၊ လူခ်င္းခြာ၍ေနရမည္ အစရွိေသာစည္းကမ္းမ်ားၾကားတြင္ ျပည္သူသည္ နစ္နာမႈမ်ားရွိလာခဲ့လၽွင္ မိမိတို႔နစ္နာခ်က္ကို စုေဝးတိုင္ပင္ရန္၊ စု႐ုံး ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ရန္ မျဖစ္နိုင္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ထိုအထဲမွာပင္ ေမလအတြင္း သယံဇာတႏွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန သည္ အလတ္စားႏွင့္ အႀကီးစား သတၱဳတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းေပါင္း ၁၅၈ ခု ကို  ခြင့္ျပဳေပးခဲ့သည္။

လူစုလူေဝးေရွာင္ရွားနိုင္ရန္ အျပင္မထြက္ၾကေရး အစီအမံမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ကာလ (Lock Down) အတြင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့သည့္ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းမ်ားကို ၿမိဳ႕ျပဆင္းရဲသားမ်ားသာမက ေက်းလက္မွ ႏြမ္းပါးသူမ်ားလည္းရင္ဆိုင္ၾကရပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား၏ ဝင္ေငြကို မွီခိုေနရေသာ ရပ္ရြာမ်ားမွာ အခ်ိန္ကာလအတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား ဝင္ေငြကို ဆက္လက္ရရွိျခင္းမရွိေတာ့သည့္ အေျခအေနမ်ားၾကဳံလာရသည္။ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါျပန႔္ပြားမႈ မျဖစ္ေပၚခင္ကာလတြင္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားမွ ေရႊ႕ေျပာင္းထြက္ခြာကာ အျခားေနရာတြင္ သြားေရာက္ အလုပ္ရွာေဖြရျခင္းမ်ား အလြန္ျမင့္မားလာခဲ့သည္။ အဓိကမွာ မိမိတို႔ေနထိုင္ရာအရပ္မ်ားတြင္ သင့္ေတာ္သည့္ အလုပ္အကိုင္ ႏွင့္ ဝင္ေငြရရန္ ခက္ခဲ လာေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ကိုဗစ္ကာလ အတြင္းတြင္ ထိုအေဝးေရာက္ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားတို႔သည္ ဇာတိရပ္ရြာမ်ားသို႔ တဖြဲဖြဲျပန္လည္ ေရာက္ရွိလာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ထိုင္းနိုင္ငံတြင္ ခရီးသြားလာခြင့္မ်ား စည္းကမ္းမ်ားကို ေလၽွာ့ခ်လိုက္သည့္အခ်ိန္မွ စတင္ကာ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းသို႔ ျပန္လည္ ဝင္ေရာက္လိုသည့္ ဦးေရ ပိုတိုးလာခဲ့သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္၊မြန္ျပည္နယ္၊ ကရင္ျပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီေဒသမ်ားကဲ့သို႔ မူလကပင္ ထိုင္းသို႔ သြားေရာက္ေသာ အလုပ္သမားဦးေရပိုမ်ားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ ျပန္လည္ ဝင္ေရာက္ လာသူမ်ားအတြက္ အလုပ္အကိုင္ မရွိေသာေၾကာင့္ ေၾကာင့္ၾကေနၾကရသည္။ ျပန္လာသူမ်ားအဖို႔ မည္သိုေရွ႕ခရီးဆက္ရမည္ဆိုသည္မွာ မေရရာသည့္ အေျခအေနမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး အလုပ္မရွိဘဲ မည္မၽွအထိ ၾကာၾကာေနရမည္ကို မမွန္းနိုင္ၾကေပ။ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားတို႔ ျပန္လည္ ဝင္ေရာက္လာသည္ႏွင့္အတူ ေနရင္းရပ္ရြာမ်ားတြင္လည္း အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေနရာရရန္ အၿပိဳင္အဆိုင္လည္း ယခင္ထက္ မ်ားျပားလာသည္သာျဖစ္သည္။

ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးထိခိုက္ ခံစားရပုံျခင္းအတူတူ ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူတို႔အဖို႔ ၾကဳံရေသာ ဒုကၡမွာ ရိုက္ခတ္မႈ ပိုျပင္းထန္ခဲ့သည္။ သူတို႔သည္ ကိုဗစ္-၁၉ ကာလအတြင္းသတ္မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းမ်ားကို တင္းျပည့္က်ပ္ျပည့္ လိုက္နာနိုင္ရန္ထက္ ဝမ္းေရးကို ပိုၿပီးဦးစားေပးရဖြယ္ရွိသူမ်ားရွိရာ စည္းကမ္းေဖာက္ျခင္းေၾကာင့္ အျပစ္ေပးခံရလၽွင္ မလြတ္နိုင္သည့္အုပ္စုတြင္ သူတို႔သည္ အမ်ားဆုံးပါဝင္ေနၾကသည္။ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါျပန႔္ပြားမႈကို ကာကြယ္ရာတြင္ စည္းကမ္း မလိုက္နာသူမ်ားကို မျဖစ္မေန စည္းကမ္းခ်မွတ္ကာ ထိန္းသိမ္းရျခင္း မွာလည္းလိုအပ္ရာ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ သမၼတ႐ုံးကထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားအရ ဇြန္လ လယ္တြင္ တရား႐ုံးတြင္ အျပစ္ဒဏ္ရရွိၾကသူေပါင္း ၈၀၀၀ ေက်ာ္ခန႔္ရွိၿပီျဖစ္သည္။ ထိုသူမ်ားထဲတြင္ ၃၁၀၀ ခန႔္မွာ ႏွာေခါင္းစည္းမတပ္ေသာေၾကာင့္ အျပစ္ရၾကသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္တြင္ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသားက်ေနေသာ နိုင္ငံတစ္ခု အေနႏွင့္ ကိုဗစ္ကဲ့သို႔ေသာ အေရးေပၚကာလတြင္ အာဏာစက္ကို လြန္လြန္ကဲကဲသုံးေသာ ေဒသႏၲရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ိဳးမ်ားသည္လည္း မရွားလွပါ။ ဤကဲ့သို႔ ကပ္ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးကို ကိုင္တြယ္ရခ်ိန္တြင္ ေထာင္ခ်ရျခင္း၊ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ရျခင္းကလြဲၿပီး အျခားနည္းမရွိဟု ယူဆခဲ့ၾကသည့္ အမႈမ်ား မ်ားစြာပင္ ရွိသည္။ ေက်းလက္မ်ားအပါအဝင္ ေနရာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ လူအမ်ား အထိတ္တလန႔္ စိုးရိမ္ေနေသာအခ်ိန္တြင္ အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ျပည္သူကို အာဏာျဖင့္ ၿငိမ္ဝပ္ေအာင္ လုပ္ရန္ပိုၿပီးလြယ္ကူခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာ့ရိုးရာ ႏွစ္သစ္ကူးသၾကၤန္ပြဲေတာ္ကို မက်င္းပေတာ့ဟု အစိုးရက ညႊန္ၾကားခ်က္ ထုတ္ျပန္ၿပီးခ်ိန္မွစၿပီးၾကည့္လၽွင္ ေက်းလက္တြင္ေရာ ၿမိဳ႕ျပတြင္ပါ မိမိတို႔ရပ္ရြာကို ကိုဗစ္-၁၉ ေဘးက ကာကြယ္ရန္ ေဒသႏၲရ အစီအစဥ္အမ်ိဳးမ်ိဳး တစ္ေက်ာင္းတစ္ဂါထာ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပုံမ်ားကို ေတြ႕ျမင္ၾကပါလိမ့္မည္။ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ နာဂစ္ မုန္တိုင္းၿပီးကာစ အကူအညီမ်ားေပးၾကသည့္ အခ်ိန္မ်ားကဲ့သို႔ပင္ ျမန္မာ့လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္းသည္ ရပ္ရြာအက်ိဳးကို အားသြန္ၿပီး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ စိတ္ထက္သန္ၾကပါသည္။ ေက်းရြာႏွင့္ ရပ္ကြက္အပါအဝင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားမ်ား၏ ဦးေဆာင္မႈေအာက္တြင္ မိမိတို႔ တတ္စြမ္းသမၽွ ပါဝင္လိုၾကသည္။ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလိုပင္ ရပ္ထဲရြာထဲတြင္ ကိုဗစ္-၁၉ ကာကြယ္ တားဆီးေရးအဖြဲ႕မ်ား ကိုယ္စီေပၚေပါက္လာၾကသည္။ ထိုအဖြဲ႕မ်ားစြာသည္ အထက္မွ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို သင့္သလို ဘာသာျပန္ကာ မိမိတို႔ ေကာင္းမည္ထင္ေသာ အစီအမံမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ အေစာပိုင္းကာလမ်ားတြင္ အထက္မွလာေသာ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားသည္လည္း မရွင္းလင္းျခင္းမ်ား၊ အဓိပၸါယ္မျပတ္သားျခင္းမ်ားရွိသလို အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္လည္း မိမိတို႔ ရပ္ရြာအတြက္ မိမိတို႔ သင့္ေတာ္မည္ ထင္သလို အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူခဲ့ၾကျခင္းမ်ားလည္းရွိပါသည္။ ယခင္က ျမင္ဖူးခဲ့ေသာ လုပ္ေနက် ပုံစံအတိုင္း စီမံၾကျခင္းမ်ိဳးျဖစ္နိုင္သလို သိျမင္ရသမၽွ ေတာ္သလို ေဆာင္ရြက္သင့္သည္ ထင္ေသာ ေဘာင္ထဲမွ  ေဆာင္ရြက္ၾကျခင္းမ်ားလည္း ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ တစ္ေက်ာင္းတစ္ဂါထာ တစ္ရြာတစ္ပုဒ္ဆန္းဆိုသလို တစ္ေနရာႏွင့္တစ္ေနရာ လုပ္ပုံကိုင္ပုံခ်င္း မတူၾကေသာ ကိုဗစ္ကာကြယ္ေရးအစီအမံမ်ား ေပၚထြက္လာၾကေလသည္။ ေက်းရြာမ်ားအပါအဝင္ ေနရာ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ပင္ ထိုအျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေတြ႕ရတတ္သည္။ ဥပမာ-တစ္ၿမိဳ႕နယ္တည္း တြင္ရွိေသာ ေက်းရြာအခ်င္းခ်င္းတြင္ပင္လၽွင္ Social Distancing ဟု ေခၚေသာ လူစုလူေဝး ေရွာင္ရွားေရးအတြက္ ခ်မွတ္ထားေသာ စည္ကမ္းမ်ား မတူတတ္ၾကေပ။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေက်းရြာမ်ားသည္ မိမိတို႔ရြာအျပင္မွလာေရာင္းေသာ ေဈးသည္မ်ားကို အဝင္မခံ တတ္ၾကေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ရြာမ်ားကမူ လက္ေဆးျခင္းအစရွိသည့္ အေျခခံလိုက္နာရမည့္ စည္းကမ္းမ်ားကို ရြာအဝင္ဂိတ္တြင္ လိုက္နာၿပီး ရြာအတြင္းသို႔ ဝင္ေစသည္။

နိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးအသင္း (AAPP) ကမူ ထိုသို႔ အေရးေပၚ အစီအစဥ္မ်ားကို မလိုက္နာသူမ်ားအတြက္ ခ်မွတ္ထားေသာ အျပစ္ဒဏ္မ်ား တစ္ေနရာႏွင့္ တစ္ေနရာကြာျခားေနရျခင္းမွာ တရားေရးဘက္မွ တာဝန္ရွိသူမ်ား၏ သေဘာထားမ်ားႏွင့္  ဥပေဒကို ေကာက္ခ်က္ဆြဲပုံမ်ားႏွင့္လည္း မ်ားစြာသက္ဆိုင္ေနသည္ဟုဆိုသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ တရား႐ုံးမ်ားသည္ ျပင္းထန္ေသာ ျပစ္ဒဏ္မ်ားမခ်မွတ္ေသာနည္းကို သုံးၾကေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ကမူ စည္းကမ္းေသဝပ္ေအာင္ အျပစ္ဒဏ္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေပးရမည္ဟု ယူဆၾကပုံရသည္။ ဆင္ဆင္တူေသာ အမႈမ်ားတြင္ပင္ အခ်ိဳ႕က ေထာင္မက်ဘဲ ဒဏ္ေၾကးသာေဆာင္ရျခင္းရွိသလို အခ်ိဳ႕ကမူ ကိုးလအထိ ေထာင္ဒဏ္မ်ား ခ်မွတ္ခံရျခင္းလည္းရွိသည္။ Human Rights Watchအဖြဲ႕ကမူ ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်သည့္ ျပစ္ဒဏ္မ်ားသည္ ျပင္းလြန္းၿပီး ေထာင္တြင္း၌ ပို၍ပင္ ေရာဂါကိုထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ခက္ခဲျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ေစလိမ့္မည္ဟု သတိေပးသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ေထာင္ဆိုသည္မွာ လူစုလူေဝးမျဖစ္ေအာင္ ေရွာင္ရွားနိုင္ေသာ ေနရာမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ အျပင္ကလူကို ေထာင္ထဲ ထည့္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ေရာဂါ ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမက်ဘဲ ျဖစ္ေနနိုင္သည္။

အာရွေဒသထဲရွိ အျခားနိုင္ငံမ်ားတြင္ အသြားအလာမ်ား ကန႔္သတ္တားျမစ္ျခင္းကို စတင္ လိုက္သည္ႏွင့္ ကိုဗစ္-၁၉ ကာကြယ္ေရးအေရးေပၚအစီအစဥ္မ်ားသည္ အသြား ႏွစ္ဖက္ဓါးမ်ားသဖြယ္ ျဖစ္နိုင္ပုံကို ျမန္မာျပည္တြင္းမွ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားၾကား အခ်င္းခ်င္း သတိေပးခဲ့ၾကသည္။ တစ္ဘက္တြင္ ထိုကာကြယ္ေရးအစီအမံမ်ားသည္ ကပ္ေဘးကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံကဲ့သို႔ ေရာဂါကာကြယ္ေရးအတြက္ ျပင္ဆင္မႈမ်ားကို မ်ားစြာမတတ္နိုင္ေသာ နိုင္ငံ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ စည္းကမ္းျဖင့္ လူစုလူေဝးေရွာင္ရွားရန္ အစီအမံမ်ားကို ေဆာင္ရြက္မွသာ ထိန္းနိုင္မည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုအေရးေပၚ ကာကြယ္ေရးအစီအစဥ္မ်ား ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ အာဏာျပလိုမႈမ်ားရွိသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအဆင့္ဆင့္အတြက္ အခြင့္အေရး ျဖစ္သြားနိုင္ ေၾကာင္းကို သတိခ်ပ္ နိုင္ၾကရန္ျဖစ္သည္။ မတ္လအေစာပိုင္းတြင္ပင္ အဖြဲ႕ဝင္ေပါင္း ၂၅၀ ေက်ာ္ ပါဝင္ေသာ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ေအာက္ပါ ေၾကညာခ်က္တြင္ ဤသို႔ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ 

“နိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးပါဝါမ်ားကို လက္ဝယ္ဆုပ္ကိုင္ထားသူမ်ားက ပိုအခြင့္အေရး ရနိုင္ေသာ ကိုဗစ္အေရးေပၚကာလအတြင္း အစစ္အေဆးမရွိ သုံးနိုင္ေသာ အာဏာ စက္သည္ အခ်ိဳ႕ အေျခအေနမ်ားတြင္ လူ႔သိကၡာႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ၏တန္ဖိုးမ်ားကို တိုက္စားသြားနိုင္သည့္အေရးကို မ်ားစြာပူပန္ပါသည္။ အာဏာကို အီလစ္တစ္စု၏ လက္ဝယ္တြင္ ထားရွိရေသာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေျခအေနမွာ ပို၍ပင္ ဆိုးနိုင္ပါသည္။” 

ဧၿပီလအေစာပိုင္းတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး၊ ဧရာဝတီ၊ စစ္ကိုင္း၊ ရွမ္း၊ ကယား၊ ကရင္ႏွင့္ မြန္အပါအဝင္ ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္းေဒသႀကီးမ်ား၌ အေရးေပၚကာလ ညမထြက္ရ အမိန႔္မ်ားကို က်င့္သုံးခဲ့ၿပီး အျပင္မထြက္ရန္၊ လူစုလူေဝးမျပဳရန္စည္းကမ္းမ်ားကိုလည္း တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ပင္ ခ်မွတ္ခဲ့ပါသည္။ ထိုစည္းကမ္းမ်ားထဲတြင္ အမ်ားသုံးသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးစနစ္မ်ားကို ရပ္တန႔္ျခင္း ႏွင့္ လူငါးဦးထက္ပိုစုခြင့္မျပဳျခင္း အစရွိသည္တို႔ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုစည္းကမ္းမ်ားၾကားတြင္ အဆင္းရဲဆုံးေသာ သူမ်ားအဖို႔မူ ကိုဗစ္ကာလသည္ အငတ္ေဘးပါ ဆိုက္ရန္ အေျခအေနမ်ိဳးကို ဖန္တီးသည္။ မည္မၽွၾကာၾကာ ဒုကၡေရာက္ေနမည္ကိုလည္း မမွန္းဆနိုင္။ ထိုအထဲတြင္ ရပ္ရြာက ခ်မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းအတိုင္း မေနနိုင္လၽွင္ ဥပေဒမ်ား စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားက သူတို႔ကို အျပစ္ေပးရန္ ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကသည္။

ဇြန္လေႏွာင္းပိုင္းအထိ ရန္ကုန္တြင္ရွိေသာၿမိဳ႕နယ္မ်ားမွ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ႏွာေခါင္းစည္းမတပ္သူမ်ားကို ဖမ္းဆီးသည့္လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္လၽွက္ရွိၾကသည္။ ထိုအဖြဲ႕မ်ားက ဖမ္းဆီးၿပီး တရား႐ုံးသို႔ ပို႔ေဆာင္ေသာ ႏွာေခါင္းစည္း မတပ္သူမ်ား ေန႔တိုင္းပင္ ရွိၾက သည္။ သို႔ရာတြင္ အခ်ိဳ႕ေန႔မ်ားတြင္ အပူခ်ိန္ ၄၀ ဒီဂရီနားကပ္ေသာ ၿပီးခဲ့သည့္ ေမလ ကဲ့သို႔ေသာ အပူခ်ိန္မ်ိဳးေအာက္တြင္ တစ္ေန႔လုံး ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ရန္မွာ ေနပူထဲတြင္ ေက်ာပူခံကာ အလုပ္လုပ္ ၾကရသူတို႔အဖို႔  မျဖစ္နိုင္သေလာက္နီးပါးပင္ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ အိမ္တြင္ ႏွစ္လနီးပါး အျပင္ မထြက္နိုင္ပဲ ေမလေရာက္မွ အလုပ္စတင္ၾကရမည့္  ေခါင္းရြက္ျဗတ္ထိုးေဈးသည္မ်ားအဖို႔ အက်ပ္အတည္းသည္ ႏွာေခါင္းစည္း တစ္ခုတည္း မဟုတ္ပါ။ အဖမ္းခံရသူတို႔သည္ ကံေကာင္း ေထာက္မလၽွင္ တရား႐ုံးတြင္ ေန႔တစ္ဝက္ေလာက္သာ အခ်ိန္ကုန္ခံၾကရၿပီး ဒဏ္ေငြေဆာင္ကာ ျပန္လြတ္လာနိုင္သည္။ ကိုဗစ္ကာလ စည္းကမ္းမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္သူမ်ားသည္ သဘာဝေဘး အႏၲရာယ္ဆိုင္ရာစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒ သို႔မဟုတ္ ကူးစက္ေရာဂါကာကြယ္ႏွိမ္နင္းေရးဥပေဒ တို႔ျဖင့္ အေရးယူခံရ နိုင္သည္။ သို႔ရာတြင္ အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း လူတိုင္းမွာ ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ တညီတညာတည္း ဆက္ဆံခံရသည္မဟုတ္ပါ။ ဆိုရွယ္မီဒီယာမ်ားေပၚတြင္ ဆူညံစြာ မေက်နပ္ခဲ့ၾကသည့္ ကိစၥတစ္ခုမွာ ေမလေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ရန္ကုန္တိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က ၎၏ အစိုးရကိုယ္တိုင္ခ်မွတ္ထားေသာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ားကို မလိုက္နာဘဲ ဘာသာေရးအခမ္းအနားကို လူစုလူေဝးျဖင့္ က်င္းပခဲ့ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာလုပ္ရပ္ကို ျပဳခဲ့ေသာ္လည္း အျပစ္မရဘဲ လြတ္ကင္းခြင့္ရွိျခင္းက ျပည္သူမ်ားစြာကို မေက်မနပ္ျဖစ္ေစခဲ့ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ထိုကဲ့သို႔ေသာလုပ္ရပ္မ်ိဳးကို အျခားေနရာတြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သူတို႔သည္ ဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ရန္ မရည္ရြယ္သည့္တိုင္ေအာင္ မလိုက္နာျခင္း ထင္ရွားသျဖင့္ ေထာင္က်ေနၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ထိုသူတို႔ထက္ပို၍ အေျခအေနပိုဆိုးသူတို႔မွာ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲမ်ားၾကားတြင္ ပိတ္မိေနေသာ ျပည္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထိုသူတို႔သည္ ကိုဗစ္-၁၉ ကာကြယ္ရာတြင္ အဓိကက်ေသာ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ားကိုေကာင္းစြာ ၾကားသိရန္ခက္သလို က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ရနိုင္ရန္၊ သန႔္ရွင္းေသာဝန္းက်င္တြင္ေနထိုင္နိုင္ရန္ မျဖစ္နိုင္သည့္ အေျခအေနတြင္ ရွိပါသည္။ အထူးသျဖင့္ စစ္ျဖစ္ပြားေနေသာ ျမန္မာျပည္အေနာက္ပိုင္း ရခိုင္ျပည္နယ္စစ္ဇုန္မ်ားတြင္ လုံျခဳံေရး အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ အင္တာနက္ကို ျဖတ္ေတာက္ထားေသာေၾကာင့္ အျခားနိုင္ငံသား တို႔ကဲ့သို႔ သတင္းစကားမ်ား အခ်ိန္ႏွင့္တေျပးညီရနိုင္သည့္ အခြင့္အေရးမရွိပါ။ ရခိုင္ ျပည္နယ္ရွိ  ဘူးသီးေတာင္၊ ေက်ာက္ေတာ္၊ ေမာင္ေတာ၊ မင္းျပား၊ ေျမာက္ဦး၊ ေျမပုံ၊ ပု႑ားကၽြန္းႏွင့္ ရေသ့ေတာင္ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း ခ်င္းျပည္နယ္ရွိ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္တြင္လည္းေကာင္း ယမန္ႏွစ္ဇြန္လမွစတင္ကာ အင္တာနက္လိုင္းမ်ား ျဖတ္ေတာက္ခဲ့သည္။ အင္တာနက္ ျဖတ္ေတာက္ ထားသည့္အတြက္ ထိုေဒသမ်ားမွ ျပည္သူမ်ား၏ စားနပ္ရိကၡာျပႆနာမ်ားႏွင့္ အသက္အိုး အိမ္မလုံျခဳံမႈျပႆနာမ်ားကို သိရွိေနရန္ အလြန္ခက္ခဲသြားေတာ့သည္။ သတင္းမ်ားကို အေမွာင္ခ်ထားနိုင္သည္ႏွင့္အတူ ၂၀၁၈ ဒီဇင္ဘာလမွ ၂၀၂၀ ေမလအထိၾကည့္လၽွင္ ဤေဒသမွ ျပည္တြင္းစစ္သည္ အရပ္သားျပည္သူေပါင္း ၂၅၇ ဦးကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီး  ၅၇၀ ဦးခန႔္ကို ဒဏ္ရာအနာတရျဖစ္ေစခဲ့ၿပီ။ ကိုဗစ္ကာလ အတြင္းတြင္လည္း အိုးအိမ္မဲ့ထြက္ေျပးရသူမ်ားအေရအတြက္ ပိုမိုျမင့္မားလာခဲ့သည္။

ထိုကဲ့သို႔ စစ္ေဘးအတြင္း မလုံျခဳံမႈမ်ားႀကီးစိုးေနခ်ိန္တြင္ ကပ္ေရာဂါအေၾကာင္း သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို ရရွိရန္မွာ မျဖစ္နိုင္သေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။ သတင္းအခ်က္အလက္ အလြန္ အေရးႀကီးသည့္ကာလထဲမွာပင္ ထိုျပည္သူတို႔၏ သတင္းအခ်က္အလက္ရပိုင္ခြင့္ကို ျငင္းပယ္ခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ အရပ္ဘက္ျပည္သူမ်ား၏ လူသား လုံျခဳံေရးကို အေလးအနက္ ေတာင္းဆိုထားၾကၿပီး အင္တာနက္ပိတ္ထားျခင္းမွာ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ခ်က္ခ်င္းရပ္တန႔္ေပးရန္ အစိုးရကိုတိုက္တြန္းခဲ့သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံအရပ္ရပ္တြင္ ရွိၾကကုန္ေသာ အျခားပဋိပကၡနယ္ေျမမ်ားရွိျပည္သူမ်ားႏွင့္ စစ္ေၾကာင့္ နယ္စပ္တစ္ေလၽွာက္ အိုးအိမ္မဲ့ ေရႊ႕ေျပာင္း ေနထိုင္ေနရသူမ်ားအတြက္ ကိုဗစ္-၁၉ ကာလ က်န္းမာေရး ပညာေပး ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ားကို ရရွိရန္၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကိုရရွိရန္၊ ကိုဗစ္ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ကုသေရးအတြက္ မျဖစ္မေန လိုအပ္ေသာ ပစၥည္းကိရိယာမ်ားရရွိရန္မွာလည္း အလြန္ႀကီးမားေသာ စိန္ေခၚမႈပင္ျဖစ္သည္။ ကိုဗစ္-၁၉ ႏွင့္ရင္ဆိုင္ေနရခ်ိန္တြင္ ပဋိပကၡ ေဒသမ်ားတြင္ အပစ္အခတ္အားလုံး ရပ္စဲထားၾကရန္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမႈး António Gutierres က ၂၀၂၀ မတ္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ျပန္ေသာ  ပန္ၾကားခ်က္သည္ ျမန္မာျပည္မွ ၾကားရန္အေတာ္ပင္ အလွမ္းေဝးပုံရပါသည္။ ေမလ ၁၀ ရက္ေန႔ သို႔ ေရာက္သည့္အခါက်မွပင္ တပ္မေတာ္က တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားအားလုံးႏွင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲရန္ တစ္ဘက္သတ္ ေၾကညာပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုေၾကညာခ်က္မွာ ရခိုင္တပ္မ်ား ႏွင့္ အက်ဳံးမဝင္ပါ။ အပစ္အခတ္ရပ္စဲရန္ ေၾကညာခ်က္ကို မထုတ္ျပန္မီကေလးတြင္ပင္ ရကၡိဳင့္ တပ္မေတာ္ AAအား တရားမဝင္အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ ေၾကညာထားၿပီးျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္၏ ျပည္တြင္းစစ္သည္ မည္သူကမၽွ ရပ္ရန္ေျပာမရသည့္ အေျခအေနတြင္ ကိုဗစ္-၁၉ ဟူေသာ ေနာက္ထပ္ စစ္ပြဲတစ္ပြဲက ေရာက္လာၿပီ ျဖစ္သည္။ ကိုဗစ္-၁၉ ႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရသည့္ တိုက္ပြဲတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ “တရားမဝင္ ဝင္လာသူမ်ား၊ ထို႔ကဲ့သို႔ ဝင္လာျခင္းကို သိလ်က္နဲ႔၊ လက္သင့္ခံသူမ်ား၊ ဖုံးကြယ္ထားသူမ်ားကို ဥပေဒအရ တင္းက်ပ္စြာအေရးယူမည္။”ဟု အစိုးရက ေၾကညာခဲ့သည္။ ဇြန္လ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ျပန္ေသာ ထိုျပဌာန္းခ်က္အသစ္သည္ နယ္စပ္တစ္ေလၽွာက္ ပဋိပကၡနယ္ေျမမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္ဘက္မွ သတင္းအစုံအလင္ကို သိရွိေနရန္ မေသခ်ာေသာသူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္ထဲသို႔ မိမိတို႔ သြားလာေနက်လမ္းေၾကာင္းမ်ားမွ ျပန္လာေနၾကသည့္ အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံမ်ားမွ ၀င္လာေသာ ျမန္မာေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ားအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိနိုင္ပါသည္။

ကိုဗစ္-၁၉သည္ မည္သည့္ေန႔ရက္တြင္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ့မႈရပ္တန႔္ၿပီး ပုံမွန္အေျခအေနဆီ ျပန္ေရာက္နိုင္မည္ဟု မည္သူကမၽွမေျပာနိုင္ပါ။ ေမၽွာ္လင့္ထားၾကေသာ အေျခအေနသစ္ (New Normal) ထဲသို႔ ေရာက္မည္ႀကံဆဲတြင္ပင္ ေရာဂါကူးစက္မႈမ်ားလာေသာေၾကာင့္ ေနာက္ျပန္ဆုတ္ ရျခင္းမ်ား ရွိေနျမဲပင္ ရွိေသးသည္။ ျမင့္မားလာနိုင္သည့္ ကူးစက္မႈကို ကာကြယ္ေရးအတြက္ အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ လူအမ်ားစည္းကမ္းလိုက္နာမႈကို ႀကီးၾကပ္ရန္ ျပစ္ဒဏ္စနစ္မ်ားကို က်င့္သုံး ေနၾကရေပဦးမည္။ သို႔ရာတြင္ မခ်ိန္မဆဘဲ အျပစ္ေပးေသာ ျဖစ္စဥ္မ်ား၊ ျပည္သူမ်ားကို သတင္းအခ်က္အလက္ေပးခ်ိန္တြင္ မရွင္းလင္း မလုံေလာက္ပါဘဲ အာဏာကို သုံးစြဲၾကခ်ိန္တြင္သာ အျပစ္ရရန္ ေသခ်ာေရရာေနျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရင္ဆိုင္ရသည့္ ဝန္ထုတ္ဝန္ပိုးမ်ား ပိုမႀကီးလာေစသင့္ပါ။ သို႔ျဖစ္ရာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးဘက္တြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေနၾကသူ အေပါင္း တို႔သည္ အေရးေပၚကာလအတြင္း ကုလသမဂၢက ခ်မွတ္ထားေသာမူမ်ားကို မျဖစ္မေန ထည့္သြင္း ျပင္ဆင္ကာ က်င့္ႀကံၾကရန္ အေရးႀကီးလွပါသည္။ အေရးေပၚအေျခအေနမ်ားကို ကိုင္တြယ္ရာတြင္ အာဏာကို တလြဲမသုံးနိုင္ၾကရန္ ခ်မွတ္ထားေသာ အဓိက မူေလးခ်က္မွာ တရားဥပေဒႏွင့္ အညီ မၽွတစြာ စီရင္ျခင္း၊ မျဖစ္မေနလိုအပ္ေၾကာင္း ေသခ်ာမွသာ အာဏာကိုသုံးျခင္း၊ ႀကီးသည့္အမႈ ႀကီးသလို ငယ္သည့္အမႈကို ငယ္သလို သင့္တင့္စြာ စီရင္တတ္ျခင္း၊ အဂတိမပါဘဲ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ ကင္းျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။  စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို အမ်ားလိုက္နာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ေဘာင္မဝင္ဘဲ စိတ္ထင္သလိုျပဳျခင္းမ်ား၊က်ိဳးေၾကာင္းမသင့္ေသာ အျပဳအမူမ်ားမရွိဘဲ ေဆာင္ရြက္ရန္ ကုလသမဂၢက တိုက္တြန္းထားသည္။ ျပည္သူတို႔သည္ ၎တို႔အေပၚတြင္ သက္ေရာက္နိုင္ေသာ ဥပေဒ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကို ေကာင္းစြာနားလည္ထားရမည္ျဖစ္ၿပီး ထိုသို႔ ဥပေဒအရ က်င့္ထုံးမ်ား ရွိေၾကာင္းကိုလည္း ျပည္သူက အလြယ္တကူသိရွိနိုင္ရမည္။ အကယ္၍ တရား႐ုံးတြင္ အမႈရင္ဆိုင္ရလၽွင္ လြတ္လပ္မၽွတေသာ ၾကားနာမႈရွိရန္လိုအပ္ၿပီး အေရးေပၚအေျခအေနျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျပစ္မႈမ်ားကို အလ်င္စလို ခ်သည့္အတြက္ မတရားျဖစ္ျခင္းကို ေရွာင္ရွားၾကရမည္။ ရာဇဝတ္မႈျဖင့္ေရာက္ရွိလာလၽွင္ပင္ ထိုသူတြင္အျပစ္ဒဏ္မွ ကင္းလြတ္ခြင့္ ရနိုင္သည့္အေျခအေနမ်ားရွိနိုင္ပုံကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားရမည္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ျပည္သူတို႔အေပၚ ခ်မွတ္သည့္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားသည္  ျပည္သူတို႔ က်န္းမာစြာ ေနထိုင္နိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဆန႔္က်င္ေနလၽွင္ မလိုလားအပ္သည့္ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ားျဖစ္ေပၚလာနိုင္သည္။ စည္းကမ္းမ်ား လိုအပ္သည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း ျပည္သူတို႔၏ အသက္ရွင္ေနထိုင္ရန္လို အပ္ခ်က္မ်ား မရနိုင္ေတာ့ေသာေၾကာင့္ ဘဝအေျခအေနပိုမို ဆိုးရြားလာမည့္ ဒုကၡကို ဦးစားေပးေရွာင္ရွားၾကရန္မွာ ကုလသမဂၢ၏ မူတစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ မိမိတို႔လိုလားေသာ အေျခအေနမ်ိဳး ရရွိလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္ အတတ္နိုင္ဆုံးသင့္ေလ်ာ္သည့္နည္းလမ္းမ်ားသုံးကာ ရပ္ရြာျပည္သူတို႔ ဘဝ ထိခိုက္နိုင္ေၿခ အနည္းဆုံး အေနအထားကို ေရြးခ်ယ္ၾကရန္ ကုလသမဂၢက တိုက္တြန္း ပါသည္။ ေနာက္ဆုံးအခ်က္မွာ မည္သည့္အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ျဖစ္ေစ နိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒမ်ား အတိုင္း လိုက္နာၿပီး ခြဲျခားဆက္ဆံမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရွာင္ၾကဥ္ၾကရန္ျဖစ္ပါသည္။ 

ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ကိုဗစ္ကာလတြင္သာမဟုတ္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ အႁပြမ္းဆုံးေနရာ တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံထားရရာ အေရးေပၚ အေျခအေနမ်ားႏွင့္ မၾကာခဏဆိုသလို ၾကဳံရနိုင္ေၿခ ရွိပါသည္။ အထက္ပါ အေရးေပၚကာလ အာဏာကို သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္စြာ က်င့္သုံးနိုင္ေရး မူမ်ားမွာ ျမန္မာနိုင္ငံအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ရင္ဆိုင္ရာတြင္ အသင့္ျဖစ္ေစေရးအတြက္ လိုအပ္သည့္ မူမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ယခုကိုဗစ္ကာလ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးအစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္လည္း သတင္း အခ်က္အလက္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေရးရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား မရရွိနိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးကို မည္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမၽွ မၾကဳံေစသင့္ေပ။ အားလုံးညီတူမၽွတူ လုံျခဳံေဘးကင္းခြင့္ရရွိကာ စည္းကမ္းေဖာက္သျဖင့္ ျပစ္ဒဏ္ရသင့္သူတို႔အဖို႔လည္း အနာႏွင့္ေဆး သင့္႐ုံသာျဖစ္ေစသင့္ပါသည္။

ေဒါက္တာႏြဲ႕ေကခိုင္သည္ ထိုင္းနိုင္ငံ ခ်ဴလာေလာင္ကြန္းတကၠသိုလ္ နိုင္ငံေရးသိပၸံဌာနမွ Center for Social Development Studies ၏ Post-Doctoral Fellow တဦးျဖစ္သည္။ ခ်င္းတြင္းမဂၢဇင္း၏ အယ္ဒီတာတဦးျဖစ္ၿပီး မယ္ေမႊးအမည္ျဖင့္လည္း သုတ၊ ရသစာေပမ်ားကို ေရးသားလ်က္ရွိသည္။