အေရွ႕ေတာင္အာရွ မူးယစ္ေဆးဝါးေရးရာမူဝါဒ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက ဦးေဆာင္ေတာ့မွာလား။ လွြတ္ေတာ္ သုိ႔ လတ္တေလာတင္ျပ ခဲ့ ေသာ ဥပေဒမူၾကမ္း ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သံုုးသပ္တင္ျပခ်က္။

ေျပာင္းလဲေတာ့မည့္ အရိပ္အေယာင္

ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား၏ က်န္းမာေရးကုိ ဦးစားေပးသည့္ ေခတ္မီ တုိးတက္ေသာ မူဝါဒမ်ားကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနျခင္းအတြက္ထက္ တရားမဝင္ မူးယစ္ေဆး အေျမာက္အမ်ား ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားျခင္းႏွင့္ ဘိန္းျဖဴ (ဟီး႐ုိးအင္း) သုံးစြဲသူဦးေရ ျမင့္မားျခင္း အပါအဝင္ အလြန္ႀကီးမားလွသည့္ မူးယစ္ေဆးျပႆနာမ်ား ရွိေနျခင္းအတြက္ ပုိ၍လူသိမ်ားလွပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ မၾကာမီအခ်ိန္အတြင္း ယင္းသုိ႔ေသာ အေျခအေနမွ အေျပာင္းအလဲမ်ားရွိလာႏုိင္ပါသည္။ မူးယစ္ေဆးဝါး အလြဲသုံးစြဲမႈ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး ဗဟုိေကာ္မတီ၏ ႏုိင္ငံတကာေရးရာဌာန အႀကီးအမွဴးျဖစ္သူ ရဲမွဴးႀကီး ျမင့္ေအာင္က ေျပာၾကားရာတြင္ “[မူးယစ္ေဆးဝါးသုံးစြဲမႈ] ကုိ ရာဇဝတ္မႈပုံစံမ်ဳိးထက္ က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာတစ္ခုအျဖစ္ ကုိင္တြယ္လုပ္ေဆာင္ရန္” အတြက္ ဥပေဒပုိင္း ဆုိင္ရာ အေျပာင္းအလဲမ်ားေဖာ္ေဆာင္ရန္ စဥ္းစားေနပါသည္ဟု ယမန္ႏွစ္က မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ပါသည္။၁ မ်ားမၾကာေသးမီကာလက တပ္မေတာ္မွ ခန္႔အပ္ထားသည့္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ေအာင္စုိးက လႊတ္ေတာ္အမတ္တစ္ဦးအား “တားဆီးကာကြယ္ေရးနဲ႔ တရားေရးဆုိင္ရာ မဟာဗ်ဳဟာေတြက မူးယစ္ေဆးျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းဖုိ႔ မလုံေလာက္တဲ့အတြက္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးကိစၥရပ္ေတြ၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ဖြ႔ံၿဖိဳးတုိးတက္မႈေတြကုိပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖုိ႔လုိပါလိမ့္မယ္”ဟု ေျပာၾကားသြားခဲ့ပါသည္။၂

မူးယစ္ေဆးဝါးျပႆနာမ်ားကုိ ကုိင္တြယ္ရာတြင္ ဤသုိ႔ေျပာင္းလဲလာသည့္ခ်ဥ္းကပ္မႈကုိ ဩဂုတ္လ ၁၆ ရက္ေန႔တြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္ (“အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္”) က အတည္ျပဳ ေပးခဲ့သည့္ ဥပေဒမူၾကမ္းတစ္ခုတြင္ ထင္ဟပ္ေစခဲ့သည္။ ယင္းတြင္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ မူးယစ္ေဆ ၀ါး ႏွင့္ စိတ္ကုိ ေျပာင္းလဲေစေသာ ေဆးဝါးမ်ားဆုိင္ရာ ဥပေဒအား ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားကုိ ထည့္သြင္းထား ၿပီး အထူးျခားဆုံးအခ်က္မွာ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္ျခင္းကုိ ပယ္ဖ်က္ရန္ အႀကံျပဳထားသည္။ ေထာင္မ်ားရွိ အက်ဥ္းသား အားလုံး ၏ ၇၄ ရာခုိင္ႏႈန္းမွာ မူးယစ္ေဆး၀ါးႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားျဖစ္ရာ၌ အမ်ားစုသည္ အေသးစားျပစ္မႈမ်ားျဖစ္ေနသျဖင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူအျဖစ္မွတ္ပုံတင္ရန္ ပ်က္ကြက္ပါက ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္မွ ၅ ႏွစ္ အထိ က်ခံရႏုိင္ေသာ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ၃ အေနျဖင့္ ယင္းေျခလွမ္းမွာ အေရးပါလွပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ မူဝါဒခ်မွတ္သူမ်ားအေနျဖင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားကုိ ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ား အျဖစ္ထက္ အကူအညီ လုိအပ္ေနသူမ်ားအျဖစ္ျဖင့္ အမွန္တကယ္သာ႐ႈျမင္ခဲ့လွ်င္၊ ကုိယ္တုိင္ အသုံးျပဳရန္အတြက္ မူးယစ္ေဆးဝါးအနည္းငယ္မွ် လက္ဝယ္ထားရွိမႈကုိ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ကုိလည္း ထည့္သြင္းေပးရန္ အေရးႀကီးပါသည္။

ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႔အစည္း (NGO)မ်ားႏွင့္ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔အစည္းမ်ား အပါအဝင္ အဖြဲ႔အစည္း မ်ားစြာက မူးယစ္ေဆးဝါးသုံးစြဲမႈကုိ အျပစ္ဒဏ္ကင္းလြတ္ခြင့္အတြက္ ေဆြးေႏြး အႀကံျပဳတုိက္တြန္း ေနခဲ့သည္မွာ ၾကာျမင့္လွၿပီျဖစ္သည္။၄ ယခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလက အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားျဖင့္ စုဖြဲ႔ထားသည့္စၾကၤန္တစ္ခုျဖစ္သည့္ မူးယစ္ေဆးဆုိင္ရာ မူဝါဒအႀကံျပဳေဆြးေႏြးေရးအဖြဲ႔ - ျမန္မာ (DPAG) ကလည္း မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား အတြက္ က်န္းမာေရး၊ ေဘးအႏၱရာယ္ ေလ်ာ့ခ် ေရး၊ မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ကုသမႈရရွိေစေရး တုိးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္ေစရန္ ႏွင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈ အတြက္ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္မႈတုိ႔ အဆုံးသတ္ေစရန္ တုိ႔ကုိ အႀကံျပဳထားသည့္ မူ၀ါဒသံုးသပ္ခ်က္တစ္ခုကုိလည္း ထုတ္ျပန္ ခဲ့ၾကပါသည္။ အမွန္ပင္လွ်င္ ကမၻာတစ္ဝွမ္းလုံးမွ ေတြ႔ရွိခ်က္ အေထာက္အထား အမ်ားအျပား က ေထာင္ခ်အၿပစ္ေပးခံရမည္ကို ေၾကာက္ရြံ႕မႈသည္ မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲမႈကုိ ထိေရာက္စြာ ဟန္႔တားႏုိင္ျခင္းမရသကဲ့သုိ႔၅ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား၏ က်န္းမာ ေရး ႏွင့္ လူမႈအသုိင္းအဝုိင္းတစ္ခုလုံးအတြက္လည္း ထိခုိက္နစ္နာမႈမ်ားစြာ ျဖစ္ေစပါသည္။၆

လက္ရွိ မူးယစ္ေဆးဝါးဥပေဒ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမွ မည္သည့္ အက်ဳိးရလဒ္မ်ား ေမွ်ာ္လင့္ ႏုိင္မည္လဲ။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ မူးယစ္ေဆးဝါးသုံးစြဲမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္ကုိ ပယ္ဖ်က္လုိက္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးစရာမ်ားစြာရွိလာႏုိင္သည္မွာ သံသယျဖစ္စရာမရွိေခ်။ မိဘမ်ားႏွင့္ ဆရာ/ဆရာမ မ်ားအပါအဝင္ လူေပါင္းမ်ားစြာကလည္း အေရးႀကီး၍ ေမးသင့္သည့္ ေမးခြန္းတစ္ခုျဖစ္သည့္ - မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ာအား ဖမ္းဆီး၊ ေထာင္ခ်ျခင္းကုိ ရပ္တန္႔လုိက္ပါက မည္သုိ႔ ဆက္ျဖစ္လာႏုိင္မည္နည္းဆုိသည္ကုိ ေမးျမန္းလုိလ်က္ရွိၾကပါသည္။ ႏုိင္ငံအတြင္းရွိ လူငယ္မ်ားအၾကား မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူဦးေရပုိ၍ မ်ားျပားလာသည္ကုိ ျမင္ေတြ႔ေနၾကရသည္လည္း မဟုတ္ပါလား။

ဤေမးခြန္းကုိ ေျဖၾကားရန္အတြက္ အေကာင္းဆုံးနည္းလမ္းမွာ အလားတူ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ကုိ ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္တြင္ ျဖစ္ပ်က္ေနသည့္အေျခအေန မ်ားကုိ ေလ့လာၾကည့္ရန္ျဖစ္သည္။၇ ယင္းတုိ႔အနက္မွ ေပၚတူဂီႏုိင္ငံဧ။္ အက်ဳိးရလဒ္မ်ာမွာ သိသာထင္ရွားသည့္အတြက္ နမူနာ ယူစရာပင္ျဖစ္သည္။

၂၀၀၁ ခုႏွစ္တြင္ ေပၚတူဂီအစုိးရက မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈကုိ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းျပဳေတာ့မည္ မဟုတ္ ေၾကာင္း၊ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအတြက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ကုိ အရွိန္အဟုန္ျမႇင့္ ေဆာင္ရြက္သြားမည့္အေၾကာင္းကုိ ေၾကညာခဲ့သည္။အတုိက္အခံမ်ားက အစုိးရ၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ျပင္းထန္စြာေဝဖန္ခဲ့ၾကၿပီး၊ လူငယ္မ်ားအၾကား မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲသူ ဦးေရ အဆမတန္ျမင့္မားလာႏုိင္ၿပီး၊ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံသည္ “မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲရန္ လာေရာက္သည့္ ကမၻာလွည့္ခရီးသည္မ်ား” အတြက္ နိဗၺာန္ဘုံတစ္ခုအျဖစ္သုိ႔ပင္ အသြင္ေျပာင္းလာႏုိင္သည္ဟု ခန္႔မွန္းခဲ့ၾကသည္။ ၁၅ ႏွစ္ေက်ာ္မွ် ၾကာၿပီးေနာက္ ယင္းခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားအားလုံး မျဖစ္လာခဲ့သည္ ကုိ ေတြ႔လာခဲ့ရပါသည္။ ထုိသုိ႔ျဖစ္ရမည့္အစား၊ ေပၚတူဂီ၏မူဝါဒကုိ အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ အက်ဳိးရလဒ္မ်ားစြာရွိခဲ့ေသာေၾကာင့္ ကမၻာေပၚတြင္ အေအာင္ျမင္ဆုံးမူဝါဒမ်ားအနက္မွ တစ္ခု အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအက်ဳိးရလဒ္မ်ားမွာ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားႏွင့္ ျပႆနာရွိသည့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား (အထူးသျဖင့္ ဆယ္ေက်ာ္သက္မ်ား အၾကား) အေရ အတြက္ က်ဆင္းလာသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္မွာပင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီႏွင့္ေသြးမွ တဆင့္ကူးစက္ သည့္အျခားေရာဂါမ်ား ကူးစက္မႈခ်က္ျခင္းက်ဆင္းသြားျခင္း၊ အလြန္အကြ်ံသုံးစြဲ၍ ေသဆုံးသူဦးေရ နည္းပါးသြားျခင္း၊ ေဆးမွီခိုစြဲလန္းမႈ ကုသေရးအစီအစဥ္တြင္ ပါဝင္လာသည့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူ အေရအတြက္ သိသိသာသာမ်ားလာျခင္းတုိ႔ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ ရာဇဝတ္မႈျဖင့္တရားရင္ဆုိင္ေနရသူမ်ား သိသိသာသာ ေလ်ာ့က်သြားခဲ့ၿပီး မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈ၊ အထူးသျဖင့္ အေသးအဖြဲခုိးမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ရာဇဝတ္မႈမ်ား က်ဆင္းသြားခဲ့သည္။၈

လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ားစြာတြင္လည္း အလားတူရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ဥပေဒပုိင္းဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကုိလုပ္ေဆာင္ၿပီး မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈကုိ ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္မွ ဖယ္ရွားခဲ့သည္။ အေရွ ႔ေတာင္အာရွတြင္ အိမ္နီးခ်င္းထုိင္းႏုိင္ငံသည္လည္း ေထာင္တြင္းတြင္ လူမ်ား အလြန္မ်ားျပား ၾကပ္ညပ္ေနမႈကုိ ေလ်ာ့ခ်ရန္ႏွင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ ျပႆနာမ်ားကုိ ပုိ၍ ထိေရာက္စြာ အေရးယူတုန္႔ျပန္ႏုိင္ရန္ အလားတူ အေျပာင္းအလဲမ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္ စဥ္းစားလ်က္ ရွိသည္။၉ ၂၀၁၆ခုႏွစ္ UNGASS (ကမၻာ့ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံ မူးယစ္ေဆးဝါးဆုိင္ရာ အထူးေဆြးေႏြးပြဲ) မွ ထြက္ရွိလာသည့္ ေဆြးေႏြးခ်က္စာတမ္းႏွင့္ ကုိက္ညီမႈရွိသည့္ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာခ်ဥ္းကပ္မႈတစ္ခုအျဖစ္ ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ရန္ ျမန္မာ၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္သည္ ေဒသအတြင္း ႏုိင္ငံအခ်ဳိ ႔ႏွင့္ ဖိလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံတုိ႔တြင္ က်င့္သုံးေနသည့္ အၾကမ္း ဖက္ေျဖရွင္းလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ပုိမုိမ်ားျပားလာျခင္းႏွင့္ မူးယစ္ေဆးကုိ ထုိးစစ္ပုံစံျဖင့္ အၾကမ္း နည္းသုံး တုိက္ဖ်က္မႈမ်ားကုိ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ လုပ္ေဆာင္ေနမႈမ်ားႏွင့္ လုံးဝဖီလာဆန္႔က်င္ေနၿပီး အလြန္အားရေက်နပ္စရာေကာင္းသည့္ အေရြ ႔တစ္ခုလည္းျဖစ္သည္။၁၀

မတူညီသည့္ ေနာက္ခံအေျခအေန အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေနသည္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္ၿပီး ျပင္ဆင္ခ်မွတ္လုိက္သည့္ မူဝါဒအေျပာင္းအလဲတစ္ခု၏ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈကုိ ေမွ်ာ္မွန္းၾကည့္ရန္မွာ အၿမဲလုိပင္ အခက္အခဲရွိပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ကမၻာေပၚတြင္ ေတြ႔ႀကဳံခဲ့သည့္ အျဖစ္အပ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးက ရာဇဝတ္ေၾကာင္းအရ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္း၏ ဆုိးက်ဳိးမ်ားသည္ ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္မွေျဖေလွ်ာ့ေပးလိုက္သည့္ အက်ဳိးဆက္မ်ားထက္ အဆမတန္မ်ားျပားေနသည္ကုိ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပသလ်က္ရွိသည္။၁၁ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရ၏ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပးျခင္းကုိ ပယ္ဖ်က္ရန္ ရည္ရြယ္သည့္ သတင္းေကာင္းအား ေသာင္းေသာင္းျဖျဖ ႀကိဳဆုိၾကရေပမည္။

အဆုိျပဳခဲ့သည့္ အေျပာင္းအလဲမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာေလ့လာၾကည့္မည္ဆုိပါက အထက္လႊတ္ေတာ္မွ မၾကာေသးမီက အတည္ျပဳခဲ့သည့္ ဥပေဒမူၾကမ္းတြင္ ျပႆနာျဖစ္ႏိုင္သည့္ အစိတ္အပုိင္းမ်ားပါရွိ ေနေသးသည္ကုိမူ ေတြ႔ရွိရသည္။ အထူးသျဖင့္ အထူးဂ႐ုျပဳရန္ လုိအပ္သည့္ အခ်က္ေလးခ်က္ ရွိေနပါသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ ကိုယ္တုိင္သုံးစြဲရန္အတြက္ မူးယစ္ေဆးလက္ဝယ္ရွိမႈကုိ ဆက္လက္၍ ျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္း၊ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအား မျဖစ္မေနေဆးကုသမႈ အတင္းအက်ပ္ခံယူေစျခင္း၊ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္ ေတာင္သူမ်ားကုိ ႀကီးေလးသည့္ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းႏွင့္ မူးယစ္ေဆးႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ကုိအသုံးျပဳႏုိင္သည့္ အေျခအေနမ်ား ဆက္လက္ရွိေနျခင္း တုိ႔ျဖစ္သည္။

ကံအားေလ်ာ္စြာပင္ ယင္းအခ်က္မ်ားကုိ ထပ္ေလာင္းျပင္ဆင္ရန္မွာ အခ်ိန္မလြန္ေသးေခ်။ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ႀကီးမ်ားအေနျဖင့္ ဦးစားေပးစဥ္းစားရန္မျဖစ္မေနလုိအပ္သည့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းႏွင့္ ညီညြတ္သည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကုိ ေအာက္တြင္ ဆက္လက္ အႀကံျပဳေဖာ္ျပ ေပးထားပါသည္။ ယင္းအႀကံျပဳခ်က္မ်ားက ႏုိင္ငံအတြင္းရွိ မူးယစ္ေဆး၏ ဒုကၡမ်ဳိးစုံကုိ ခံစား ေနၾကရသည့္ ေထာင္ေသာင္းခ်ီသည့္လူမ်ား၏ ဘဝမ်ားကုိ မ်ားစြာတုိးတက္ေကာင္းမြန္လာ ေစရန္အတြက္ ကူညီေထာက္ပံ့ေပးႏုိင္မည္မွာ အေသအခ်ာပင္ ျဖစ္သည္။

ထပ္ေလာင္း၍ အႀကံျပဳလုိသည့္ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ား

မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈႏွင့္ ကုိယ္တုိင္သုံးစြဲရန္ လက္ဝယ္ထားရွိမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ ေပးျခင္းကုိ ပယ္ဖ်က္ျခင္း - ၿပီးျပည့္စုံသည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအစီအစဥ္အတြက္ အေျခခံ က်သည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္

အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားက မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲ႐ုံ သက္သက္ အတြက္ ေထာင္ဒဏ္ျပစ္ဒဏ္မ်ားကုိ ဖယ္ရွားသည့္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကုိ အတည္ျပဳေပးခဲ့ၾကသည္။ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအေနျဖင့္ က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ရယူႏုိင္ေစရန္အတြက္ႀကိဳးပမ္းခ်က္ တစ္ခုအျဖစ္လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္ဟု အတည္ျပဳေျပာၾကားခဲ့ၾကသည္။ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအား တစ္ကိုယ္ေရသံုးအတြက္ မူးယစ္ေဆးအနည္းငယ္လက္ဝယ္ထားရွိရန္ ကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳ ထားသည့္ျပ႒ာန္းခ်က္တစ္ခုကုိ ဥပေဒမူၾကမ္းတြင္ ကနဦး၌ထည့္သြင္းထားေသာ္လည္း လႊတ္ေတာ္ ေဆြးေႏြးမႈအၿပီး၌ ျပန္လည္ပယ္ဖ်က္ခဲ့ပါသည္။ ဤသုိ႔ေမွ်ာ္လင့္မထားခဲ့သည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္သည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတစ္ခုလုံးကုိ ကံအေၾကာင္းမလွစြာ ပ်က္စီးေစႏုိင္မည္ျဖစ္သည္။ အမွန္စင္စစ္ ဤလုပ္ရပ္သည္ ဥပေဒမူၾကမ္း၏ မူလရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္သည့္ အႀကိမ္ႀကိမ္အထပ္ထပ္ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့သည့္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ တရားစီရင္ေရးထက္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးကုိ ဦးစားေပးမည္ဆုိသည္ႏွင့္ လုံးဝဖီလာဆန္႔က်င္ျဖစ္ေနခဲ့ပါသည္။ မူဝါဒခ်မွတ္သူမ်ားအေနျဖင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္ကုိ ပယ္ဖ်က္ေပးလုိက္ျခင္းျဖင့္ ျပင္းထန္သည့္ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္မႈသည္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား အေနျဖင့္ က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈ ရယူျခင္းအတြက္ အတားအဆီးတစ္ခုအျဖစ္ျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္၊ ယင္း ကင္းလြတ္ခြင့္သည္ ကုိယ္တုိင္သုံးစြဲရန္အတြက္ မူးယစ္ေဆး အနည္းအက်ဥ္းလက္ဝယ္ထားရွိမႈ ႏွင့္လည္း အႀကဳံးဝင္ပါသည္။ အမွန္တြင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲျခင္းတြင္ ပထမဆုံးအေနျဖင့္ လက္ဝယ္ ထားရွိမႈလည္း ပါဝင္ပါသည္။ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ ခ်မွတ္ေပးထားသည့္ ကုိယ္တုိင္ သုံးသည္ ဟု လက္ခံႏုိင္ေလာက္ေအာင္ အမ်ားဆုံးရွိႏုိင္သည့္ ပမာဏသည္ ရဲႏွင့္ တရားသူႀကီးမ်ားကုိ သုံးစြဲသူသက္သက္ႏွင့္ အေရာင္းအဝယ္လုပ္သူမ်ားကုိ ခြဲျခားသိသာႏုိင္ရန္ ထိေရာက္စြာ အေထာက္အကူျပဳႏုိင္ၿပီး ယင္းသုိ႔ျပဳလုပ္ျခင္းက ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ ျမင့္တက္လာျခင္းကုိ လည္း တားဆီးဟန္႔တားေပးႏုိင္ပါသည္။

မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအေနျဖင့္ သူတုိ႔ကုိယ္တုိင္သုံးစြဲရန္အတြက္ ပမာဏအနည္းငယ္ လက္ဝယ္ရွိ႐ုံမွ်ျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာေထာင္သြင္းအက်ဥ္းက်ႏုိင္သည့္ အႏၱရာယ္က ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးမ်က္ႏွာစာတြင္သိသာထင္ရွားသည့္ မည္သည့္ အက်ဳိးရလဒ္ကုိမွ် ေမွ်ာ္လင့္ ေစႏုိင္မည္ မဟုတ္ေခ်။ ထုိ႔အတြက္ေၾကာင့္ မေဝးေတာ့မည့္အနာဂတ္တြင္ ဥပေဒမူၾကမ္း ကုိ ေဆြးေႏြးမည့္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ႀကီးမ်ား ကနဦးကင္းလြတ္ေပးခဲ့သည့္ အပုိဒ္ကုိ ျပန္လည္ထည့္သြင္းေရးသည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး၏ ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးလွပါသည္။

မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးကုသမႈခံယူႏုိင္ေစရန္ အားေပးျမွင့္တင္ျခင္း

ဥပေဒ၏ ဦးစားေပးနယ္ပယ္တစ္ခုျဖစ္သည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအေပၚ အေလးထားမႈသည္ ႀကိဳဆုိရမည့္ တုိးတက္မႈတစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ အထက္လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳခဲ့သည့္ ဥပေဒမူၾကမ္းတြင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲေနသူမ်ားအားလုံးအေနျဖင့္ ေဆးကုသမႈခံယူရန္ လုိအပ္သည္ဟု ပါရွိေန ပါသည္။ (အပုိဒ္ ၉၊ အပုိဒ္ခြဲ က)၊ “မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူအေနျဖင့္ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစား ဝန္ႀကီးဌာနက အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ ဌာန သုိ႔မဟုတ္ က်န္းမာေရး ဌာနမ်ားတြင္ ယင္းအတြက္ေဆးကုသမႈခံယူရမည္။” ဤေနရာတြင္ ျပႆနာျဖစ္ႏုိင္သည့္ အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခ်က္ရွိပါသည္။

ပထမအေနျဖင့္ စိတ္ကုိေျပာင္းလဲေစသည့္ ေဆးဝါးမ်ားကုိ အသုံးျပဳမႈသည္ အႏၱရာယ္ျဖစ္ ေစႏုိင္သည့္ အလားအလာမ်ားရွိႏုိင္ေသာ္ျငားလည္း၊ လက္ေတြ႔တြင္ အသုံးျပဳသူအမ်ားစုသည္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈ၏ ျပင္းထန္ေသာဆုိးက်ဳိးကုိ မည္သုိ႔မွ် မႀကဳံေတြ႔ရဘဲ တခ်ိန္ခ်ိန္ တြင္ သူတုိ႔ဘာသာ သုံးစြဲခ်င္စိတ္ကုန္သြားႏုိင္သည္ဟု ေဆးသိပၸံပညာကဆုိထားပါသည္။ UNODC က မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈမွ ျပႆနာျဖစ္ေစသည့္ပုံစံမ်ဳိး သုိ႔မဟုတ္ မူးယစ္ေဆးအေပၚ လုံးဝမွီခုိသူ ဦးေရမွာ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူ စုစုေပါင္း၏ ၁၀%မွ်ေလာက္သာရွိသည္ဟု ခန္႔မွန္းပါသည္။၁၂ အမွန္တြင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈမွာ အႏၱရာယ္မရွိႏုိင္ဟု မဆိုလုိဘဲ အႏၱရာယ္ရွိေနသည့္ အျဖစ္ အပ်က္မ်ားလည္း မ်ားစြာပင္ရွိေနပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ေဆးကုသမႈကုိ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူအမ်ားစု အေနျဖင့္ မလုိအပ္လွပါဟု ဆုိုလုိျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျပႆနာရွိသည့္ မူးယစ္ေဆး၀ါးသံုးစြဲသူမ်ားႏွင့္ အလြန္အမင္းမွီခိုစြဲလန္း ေနသူမ်ားကဲ့သို႔ေသာ လိုအပ္ေနသူမ်ားကိုသာ ေဆး၀ါးကုသေပးသင့္ပါသည္။

မျဖစ္မေန ေဆးကုသမႈခံယူသင့္သည္ဆုိသည့္အခ်က္မွာ ျပႆနာဟုဆုိရသည့္ ဒုတိယ အေၾကာင္းရင္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကုိ လုံးဝေဖာက္ဖ်က္က်ဳးလြန္သည့္အျဖစ္မ်ဳိးသုိ႔ ေရာက္သြား ေစႏုိင္ပါသည္။ ဗီယက္နမ္၊ ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ ကေမၻာဒီးယား၊ မေလးရွားႏွင့္ လာအုိ ဒီမုိကရက္တစ္ သမၼတႏုိင္ငံ အပါအဝင္ အေရွ႔ေတာင္အာရွရွိ ႏုိင္ငံမ်ားစြာတြင္ ထုိအေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ အထူးျပဳလုပ္ထားသည့္ ေဂဟာမ်ားတြင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားကုိ မျဖစ္မေန ေဆးကုသမႈခံယူေစျခင္းကုိ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အေလးထားလုပ္ကုိင္ခဲ့ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဗီယက္နမ္ႏုိ္င္ငံတြင္ ၂၀၀၉ခုႏွစ္၌ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းအစား မူးယစ္ေဆးျဖတ္သည့္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးစခန္းမ်ားတြင္ မျဖစ္မေနေဆးကုသမႈခံယူျခင္းႏွင့္ အစားထုိးလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါသည္။ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းသည္မွာ ဗီယက္နမ္အစုိးရသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လက္ရွိအသုံးျပဳေနသည့္ အသုံးအႏႈံးမ်ဳိးႏွင့္ပင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားကုိ ‘ရာဇဝတ္သားမ်ား’ အစား ‘လူနာမ်ား’ အျဖစ္ ယူဆရမည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့ၾကသည္။ လက္ေတြ႔တြင္ ေျပာင္းလဲမႈ ပံုစံသစ္သည္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲ သူမ်ားကုိ ကုသမႈခံယူရမည္ဆုိသည့္ အမည္ေခၚဆုိေျပာင္းလဲမႈေအာက္တြင္ ပုံစံေျပာင္း၍ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားလ်က္ ဖိႏွိပ္သည့္မူဝါဒမ်ားကုိသာလွ်င္ ဆက္လက္သုံးစြဲျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။၁၃ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား၊ ႐ုိက္ႏွက္မႈမ်ားႏွင့္ လူမဆန္သည့္ ကုသမႈမ်ားကုိလည္း အစီရင္ခံေဖာ္ျပထားပါသည္။ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား ႏွင့္ ဖမ္းဆီးခံထားရသူမ်ား၏ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ရွိလာမႈေၾကာင့္ ထိန္းသိမ္းထားသူမ်ား အားလုံးကုိ ျပန္လႊတ္ေပးရန္အတြက္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔အစည္းေပါင္း ၁၂ ခုက မူးယစ္ေဆးျဖတ္စခန္းႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးစခန္းမ်ား အားလုံးကုိ ခ်က္ျခင္း ပိတ္ပစ္ရန္ မႀကဳံစဖူး ေတာင္းဆုိမႈတစ္ခုကုိ ျပဳလုပ္ရသည္အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။၁၄

ထုိ႔အျပင္၊ မျဖစ္မေန ေဆးကုသမႈခံယူေစျခင္းက အလြန္ပင္ မထိေရာက္လွေၾကာင္း သက္ေသသာဓကမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ တ႐ုတ္၊ ကေမၻာဒီးယား သုိ႔မဟုတ္ ဗီယက္နမ္ ႏုိင္ငံမ်ားရွိ မျဖစ္မေနေဆးကုသမႈခံယူေစသည့္စခန္းမ်ားမွ ျပန္ထြက္လာသူမ်ားအနက္ ျပန္လည္သုံးစြဲ သည့္ႏႈန္းမွာ ၉၀% အထိျမင့္မားသည္ဟု အစီရင္ခံေဖာ္ျပထားသည္။၁၅ ၿခဳံၾကည့္လွ်င္ ဤနည္းလမ္း၏ အားနည္းခ်က္မ်ားမွာ အလြန္ျပင္းထန္ဆုိးရြားလွသျဖင့္ ဗီယက္နမ္အစုိးရ အေနျဖင့္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ တစိတ္တပုိင္းအေနျဖင့္ ႐ုတ္သိမ္းခဲ့ၿပီး ထိန္းသိမ္းေရးစခန္းမ်ားတြင္ မျဖစ္မေနေဆးကုခံရျခင္းမွ ရပ္ရြာအေျချပဳ အေျခအေနမ်ားတြင္ မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးကုသမႈခံယူျခင္းသုိ႔ စတင္ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။

အတင္းအက်ပ္ေဆး၀ါးကုသမႈ ခံယူေစျခင္းေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာသည့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားက ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ မူဝါဒခ်မွတ္သူမ်ားအား ေဒသအတြင္းရွိ အျခားႏုိင္ငံမ်ားကဲ့သို႔ေသာ အလားတူအမွားမ်ဳိး ထပ္မံက်ဳးလြန္မိျခင္းမရွိေစရန္ သတိေပးေနသကဲ့သုိ႔ရွိေနပါသည္။ ကံအားေလ်ာ္စြာပင္ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္မ်ားအေနျဖင့္ သက္ဆုိင္ရာအခန္းမ်ားပါ စကားလုံး အသုံးအႏႈံးမ်ားကုိ ျပန္လည္သုံးသပ္ႏုိင္ခြင့္ရွိေသးၿပီး ေဆးကုသမႈကုိ သဘာဝအတုိင္း မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ဟု ဆက္လက္ထားရွိေစႏုိင္ပါေသးသည္။ ေဆးကုသမႈကုိ မျဖစ္မေန လုပ္ေဆာင္ေစမည့္အစား အစုိးရအေနျဖင့္ မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ေဆးကုသမႈရယူျခင္း၊ သတင္းအခ်က္အလက္၊ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးမႈခံယူျခင္းႏွင့္ အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆုိင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကုိ လုိအပ္သည့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအေနျဖင့္ ပုိ၍ လြယ္ကူစြာ ရယူႏုိင္ေစရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားအေပၚ အေလးထားလုပ္ေဆာင္ေပးသင့္ပါသည္။

ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္ ေဒသမ်ားတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးကုိ ဦးတည္သည့္နည္းလမ္းကုိ ဦးစားေပး ျခင္း

အထက္လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳခဲ့သည့္ ဥပေဒမူၾကမ္း၏ ေနာက္ထပ္ ဆုိးရြားလွသည့္ အားနည္းခ်က္မွာ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္စားဝတ္ေနေရးအတြက္ စုိက္ပ်ဳိးေသာ ဘိန္းစုိက္ေတာင္သူမ်ား၏ ဘဝအေျခအေနကုိ ကုိင္တြယ္ေျဖရွင္းေပးရန္ မပါဝင္သည့္အခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤကိစၥ ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး မည္သည့္အေျပာင္းအလဲ သို႔မဟုတ္ ျပင္ဆင္မႈမ်ဳိးကုိမွ် အဆုိမျပဳခဲ့ဘဲ စုိက္ပ်ဳိးသည့္ပမာဏ သုိ႔မဟုတ္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာအေျခအေန မည္သုိ႔ျဖစ္ေစ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးမႈ အတြက္ အနည္းဆုံး ၅ ႏွစ္မွ ၁၀ႏွစ္အထိ ျပစ္ဒဏ္က်ခံရႏုိင္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသူ အမ်ားစုမွာ ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ားမဟုတ္ဘဲ စားဝတ္ေနေရး ေျပလည္ေစရန္ နည္းလမ္းတစ္ခု အျဖစ္ျဖင့္ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္စုိက္ပ်ဳိးသူမ်ားျဖစ္သည္ဟု သိရွိထားၾကပါသည္။၁၆ လယ္သမားမ်ား ရင္ဆုိင္ေနရသည့္ အခက္အခဲမ်ားအနက္မွ အခ်ဳိ ႔မွ်သာျဖစ္သည့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ၊ စားနပ္ရိကၡာ မလုံေလာက္မႈ၊ လက္နက္ကုိင္ ပဋိပကၡ၊ အေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ားမရွိမႈ၊ ေျမသိမ္းဆည္းျခင္း သုိ႔မဟုတ္ ေရရွည္လုပ္ႏုိင္မည့္ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား မရွိျခင္းစသည္တုိ႔ကုိ မကုိင္တြယ္ဘဲ ႏွစ္ရွည္ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ရန္ ျပ႒ာန္းျခင္းသည္ လက္ေတြ႔မက်သကဲ့သုိ႔ မတရားလြန္းရာ လည္းက်ပါသည္။

ယင္းကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ က်င့္သုံးေနသည့္ စနစ္ေကာင္းတစ္ခု၊ အလြန္ေကာင္းမြန္သည့္ နမူနာတစ္ခုမွာ ထုိင္းႏုိင္ငံ၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ ဘုရင္ႀကီး ဘူမိေဘာလ္ အဒူယဒက္ (Bhumibol Adulyadej) လက္ထက္က ထုိင္းႏုိင္ငံ အစုိးရသည္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္ေဒသမ်ားရွိ ကုန္းေျမျမင့္တြင္ေနထုိင္သည့္သူမ်ားအား ေခတ္မီ စုိက္ပ်ဳိးေရး၊ ေစ်းကြက္ရွာေဖြေပးျခင္းႏွင့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားဖန္တီးေပးလ်က္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစီမံခ်က္မ်ားတြင္ မ်ားစြာရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံေပးခဲ့ပါသည္။ ‘ပူေဖါင္း အက်ဳိးဆက္ (ballon effect)’ အျဖစ္ ေခၚေဝၚၾကသည့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအပါအဝင္ အျခားေဒသမ်ားတြင္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးမႈကုိ ေရႊ ႔ေျပာင္းစုိက္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ တစိတ္ေဒသပါဝင္ႏုိင္ေသာ္လည္း ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ဘိန္းစိုက္ပ်ဳိးမႈ ၈၀% နီးပါး အထိက်ဆင္းခဲ့သည္။ လယ္သမားမ်ားကုိ အျပစ္ေပးျခင္းႏွင့္ ဖမ္းဆီးျခင္းတုိ႔မွာ မရွိသေလာက္နည္းပါးၿပီး ေရရွည္ဖြံ႔ၿဖိဳး တုိးတက္မႈကာလ ပထမ ၁၅ႏွစ္ၾကာၿပီးမွသာ အတင္းအၾကပ္ ဖ်က္သိမ္းမႈကုိ စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ယေန႔ေခတ္တြင္ ထုိင္းႏုိင္ငံ၌ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးမႈမွာ အေလးဂ႐ုျပဳစရာမလုိသည့္ အဆင့္သုိ႔ပင္ က်ဆင္းခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။၁၆

ေရရွည္တည္တံ့ခုိင္ၿမဲႏုိင္သည့္ အျခားအသက္ေမြးလမ္းေက်ာင္း လုပ္ငန္းမ်ားမရွိဘဲ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ စုိက္ပ်ဳိးမႈေၾကာင့္ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းကုိ ပယ္ဖ်က္ေပးရန္ အစုိးရႏွင့္ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္မ်ားအေနျဖင့္ ေလးေလးနက္နက္ စဥ္းစားသင့္ပါသည္။ စုိက္ပ်ဳိးမႈ ျမင့္တက္လာႏုိင္မႈကုိ တားဆီးႏုိင္ရန္ ဘိန္းစုိက္ေတာင္သူ အသုိင္းအဝုိင္းမ်ားမွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား ႏွင့္ တုိင္ပင္ေဆြးေႏြးလ်က္ အာဏာပုိင္မ်ားက ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ႏွင့္ လုိက္နာရမည့္ စည္းကမ္းမ်ားကုိလည္း ခ်မွတ္ေပးႏုိင္ပါသည္။ စီးပြားျဖစ္စုိက္ပ်ဳိးသူမ်ားႏွင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားကုိ ခြဲျခား၍ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္ စားဝတ္ေနေရး အတြက္ စုိက္ပ်ဳိးသူမ်ားကုိ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္မည့္အစား အနည္းဆုံး၊ အနည္းငယ္ေပ်ာ့ေျပာင္းၿပီး ပိုၿပီးသင့္တင့္မွ်တသည့္ ျပစ္ဒဏ္မ်ားကုိ စဥ္းစားေပးသင့္ပါသည္။ ၿခဳံ၍ဆုိရလွ်င္ အေျခခံစားဝတ္ေနမႈဘဝအတြက္ တရားမဝင္ မူးယစ္ေဆးဝါး စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္မႈအတြက္ အစုိးရအေနျဖင့္ လယ္သမားတစ္ဦးကုိ ျပစ္ဒဏ္မခ်ႏုိင္မီ လုံေလာက္ၿပီး ေရရွည္တည္တံ့ႏုိင္သည့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးဆုိင္ရာ ပံ့ပုိးမႈမ်ဳိးေပးသင့္ပါသည္။

မူးယစ္ေဆးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းကုိ ဖ်က္သိမ္းျခင္း

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လက္ရွိအခ်ိန္၌ အသုံးမျပဳေသာ္လည္း ေသဒဏ္ကုိ မူးယစ္ေဆးဝါးဆုိင္ရာ ျပစ္မႈ မ်ား၏ အခ်ဳိ ႔ေသာက႑မ်ားအတြက္ ဆက္လက္ထားရွိထားပါသည္။ ယင္းကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ မူးယစ္ေဆးဆုိင္ရာ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္အသုံးျပဳျခင္းသည္ ႏုိင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး စံႏႈန္းမ်ားႏွင့္ မကုိက္ညီ၊ မွ်တမႈမရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပလုိပါသည္။ အမွန္တြင္ အဓိက ႏုိင္ငံတကာ လူ႔ အခြင့္အေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္တစ္ခုျဖစ္သည့္ အရပ္သားႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံတကာသေဘာတူစာခ်ဳပ္က အသက္ေသေစျခင္း သုိ႔မဟုတ္ တမင္တကာ သတ္ျဖတ္ ျခင္းႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ ျပစ္မႈတစ္ခုအျဖစ္ျဖင့္ သတ္မွတ္ႏုိင္သည့္ “ႀကီးမားျပင္းထန္သည့္ ရာဇဝတ္မႈ” အတြက္သာ ေသဒဏ္ကုိ ခ်မွတ္ရန္ ကန္႔သတ္ထားပါသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ဆုိရလွ်င္ မူးယစ္ေဆးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး က်ဳးလြန္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားကုိ မည္သည့္သေဘာသဘာဝ သုိ႔မဟုတ္ အတုိင္းအတာျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏုိင္ငံတကာဥပေဒအရ ႀကီးမားဆုံးေသာ ျပစ္မႈတြင္ အႀကဳံး မဝင္ေခ်။ ထုိ႔အျပင္ မူးယစ္ေဆးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ အသုံးျပဳမႈသည္ ႏုိင္ငံတကာ မူးယစ္ေဆးထိန္းခ်ဳပ္မႈသေဘာတူစာခ်ဳပ္မ်ားပါ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္လည္း မညီညြတ္ ေခ်။၁၇ ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ မူးယစ္ေဆးဆုိင္ရာျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ေပးသည့္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ပင္ တားျမစ္ကာကြယ္ႏုိင္သည့္ ရလဒ္ေပးႏုိင္သည့္ အေထာက္အထားမ်ဳိးကုိ မေတြ႔ရေခ်။၁၈ မူးယစ္ ေဆးႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ေပးႏုိင္သည့္ ေရြးခ်ယ္မႈကုိ ဥပေဒတြင္ ဆက္လက္ထားရွိျခင္းသည္ အမွန္တကယ္ပင္ လြယ္ကူစြာ လက္ခံက်င့္သုံးႏုိင္ေစပါသည္။ ထုိ႔အတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ မူဝါဒေရးရာခ်မွတ္သူမ်ားအား သက္ဆုိင္ရာ အခန္းကုိ ျပန္လည္ စဥ္းစားသုံးသပ္ရန္ႏွင့္ ယင္းျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ေသဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းကုိ ဖ်က္သိမ္းေပးရန္ ေလးေလး နက္နက္ တုိက္တြန္းအပ္ပါသည္။

ေရွ ႔လုပ္ငန္းစဥ္ - က်န္းမာေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစီမံကိန္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း

ဥပေဒသက္သက္ကုိ ျပန္လည္သုံးသပ္ျခင္းထက္ ေက်ာ္လြန္၍ ျမန္မာအစုိးရအေနျဖင့္ စီမံကိန္း ပုိင္းဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကုိ ထိေရာက္စြာလုပ္ေဆာင္ရန္မွာလည္း တန္းတူအေရးႀကီးလွပါ သည္။ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားႏွင့္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္ လူမႈအသုိင္းအဝန္းမ်ားအတြက္ ေက်းလက္ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္မ်ား၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ လုံေလာက္သည့္ ေငြေၾကးႏွင့္ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္မ်ား ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းမရွိဘဲ ျပႆနာရွိသည့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈႏွင့္ မူးယစ္ေဆးထုတ္လုပ္မႈေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာသည့္ အႏၱရာယ္မ်ားကုိ ထိထိေရာက္ေရာက္ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္လိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။

အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ပံ့ပုိးကူညီ၍ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအား မိမိသေဘာ ဆႏၵအေလ်ာက္ အေထာက္အထားအေပၚ အေျချပဳသည့္ ေဆး၀ါးကုသမႈခံယူႏိုင္ေစရန္ အားေပးျမွင့္တင္ျခင္း

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ တရားမဝင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ က်န္းမာေရးဆုိင္ရာအႏၱရာယ္ မ်ားအနက္ တစ္ခုမွာ မသန္႔ရွင္းသည့္ ေဆးထုိးအပ္မ်ားျဖင့္ ထုိးသြင္းသည့္ အေလ့အက်င့္မ်ား ေၾကာင့္ ကူးစက္သည့္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီြႏွင့္ အျခားေသြးေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေရာဂါမ်ားပင္ ျဖစ္ေနပါေသး သည္။၁၉ ဤအေရးေပၚအေျခအေနကုိ တုန္႔ျပန္ရန္အတြက္ က်န္းမာေရး ဝန္ႀကီးဌာနအေနျဖင့္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီ/ေအအုိင္ဒီအက္စ္ (၂၀၁၆ - ၂၀၂၀) တတိယေျမာက္ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ မဟာဗ်ဳဟာ လုပ္ငန္းစဥ္၏ အဓိကဦးစားေပး လုပ္ငန္းတစ္ခုအျဖစ္ျဖင့္ မူးယစ္ေဆး အေၾကာထဲထုိးသြင္းသူမ်ား အတြက္ အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်သည့္ ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကုိ ထည့္သြင္းထားခဲ့ပါသည္။ ျပည္တြင္း ႏွင့္ ႏုိ္င္ငံတကာ NGO မ်ားက မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈအမ်ားဆုံး ေဒသမ်ားတြင္ ေဆးထုိးအပ္ႏွင့္ ေဆးထုိးႁပြန္မ်ား လဲလွယ္ေပးျခင္း စီမံကိန္းမ်ား သုိ႔မဟုတ္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီပိုးရွိမရွိ ေဆးစစ္ ေပးျခင္း ႏွင့္ ကုသေပးျခင္းကဲ့သုိ႔ေသာ က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ကုိင္ ေပးလ်က္ရွိပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မႈအေျခအေနမွာ မ်ားစြာ လုိအပ္ခ်က္မ်ားရွိေနေသးၿပီး ယင္းဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကုိ ရယူရန္ ႀကိဳးစားရာတြင္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအေနျဖင့္ မ်ားစြာေသာ အတားအဆီးမ်ားရွိေနပါေသးသည္။ ထုိ႔အျပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်မႈ အစီအစဥ္မ်ားကုိ ပုံမွန္ေထာက္ပံ့မႈေပးေနသည့္ ႏုိင္ငံတကာ အလွဴရွင္ မ်ားစြာကလည္း သူတုိ႔၏ ေငြေၾကးဆုိင္ရာ ပံ့ပုိးကူညီမႈကုိ မ်ားစြာေလ်ာ့ခ်ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့ပါသည္။၂၀ ဤအေျခအေနတြင္ ျမန္မာအစုိးရအေနျဖင့္ ႏုိင္ငံတြင္ အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္း မ်ားကုိ အလုံအေလာက္ေပးရန္ ထပ္မံကတိကဝတ္ေပးရန္မွာ ပုိ၍အေရးႀကီးလွပါသည္။ အတိအက်ဆုိရလွ်င္ အစုိးရအေနျဖင့္ တုိက္႐ုိက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္ဝုိက္သည့္နည္းလမ္းျဖင့္ျဖစ္ေစ ယင္းဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကုိ ပံ့ပုိးေပးမည့္ ရန္ပံုေငြမ်ားကို ခြဲေ၀ခ်ထားေပးရန္ လိုအပ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ အစုိးရအေနျဖင့္ ဤနယ္ပယ္က႑အတြင္း လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ရာ၌ မၾကာခဏဆိုသလို နယ္ခံရပ္ ရြာလူထုမ်ား သို႔မဟုတ္ ေဒသႏၱရအာဏာပိုင္မ်ား၏ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္မႈမ်ားကို ႀကံဳေတြ႔ေနရသည့္ NGO မ်ား၏ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ႏိုင္ငံေရးအရ ရွင္းလင္းျပတ္သားစြာ အားေပးေထာက္ ခံ၍ က်ားကန္ေပးရန္လိုအပ္ပါသည္။

အႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္းအျပင္၊ အေထာက္အထားအေပၚ အေျခခံသည့္ မူးယစ္ေဆးကုသမႈ ဆုိင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားေပးေနသည့္ ေဆး႐ုံႏွင့္ အထူးကုေဆးခန္း၊ဌာနမ်ား၏ အေရအတြက္မွာ အထူးသျဖင့္ မူးယစ္ေဆး အေၾကာတြင္းထုိးသြင္းမႈ အလြန္အမင္း မ်ားျပားသည့္ ေဒသမ်ားတြင္ အဆမတန္ နည္းပါးေနပါသည္။ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းတစ္ရပ္ အေနျဖင့္ မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲသူမ်ား အေနျဖင့္ မ်ားစြာသေဘာက်လက္ခံၿပီး ထိေရာက္မႈရွိေၾကာင္း သက္ေသျပလ်က္ရွိသည့္ မက္သဒုံး အစီအစဥ္မ်ား၂၁ကုိ ေနရာေဒသအႏွံ႔ လိုအပ္သည့္အခ်ိန္တိုင္း အလံုအေလာက္ရရွိႏိုင္ေစရန္ အရွိန္အဟုန္ျမွင့္ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးသင့္သည္။ ဗ်ဴပရီႏုိဖိန္းကဲ့သုိ႔ေသာ အျခားေသာ အစားထုိးကုသမႈနည္းလမ္းမ်ားကုိ မိတ္ဆက္က်င့္သံုးႏိုင္ရန္လည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္။ အလားတူပင္ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာန၏ နည္းပညာပိုင္းဆိုင္ရာ ႀကီးၾကပ္မႈျဖင့္ မိမိ၏သေဘာဆႏၵ အေလ်ာက္ အေထာက္အထားေပၚ အေျခခံသည့္ အမူအက်င့္ေျပာင္းလဲေရး ကုထံုးမ်ားကို ရယူသံုး စြဲႏိုင္သည့္ ရပ္ရြာအေျချပဳကုသေရးအစီအစဥ္မ်ားကို ဖြင့္လွစ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းျဖင့္ ႏိုင္ငံ အႏွံ႔အျပား တစ္ဟုန္ထိုးျမင့္တက္လာလ်က္ရွိသည့္ အမ္ဖီတမင္းအသံုးျပဳသူမ်ားကို မ်ားစြာအကူအ ညီရေစပါလိမ့္မည္။ လူမႈဝန္ထမ္းဝန္ႀကီးဌာနက မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားအတြက္ ယခင္က လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည့္ မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္းမ်ားကုိလည္း ျပန္လည္အသက္သြင္းၿပီး လုိအပ္သည့္ ပံ့ပုိးမႈမ်ားကုိ အလုံအေလာက္ေပးသင့္ပါသည္။

ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ေျပာရေသာ္လည္း အေရးႀကီးသည့္အခ်က္မွာ တားဆီးႏွိမ္ႏွင္းေရး အဖြဲ႔အ စည္းမ်ား၏ ထိပ္ဆံုးအဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားမွသည္ ေဒသအဆင့္ အရာရွိမ်ားအထိ ျပင္ဆင္လုိက္ သည့္ ဥပေဒႏွင့္အညီ အေျပာင္းအလဲျဖစ္လာသည့္ အထူးသျဖင့္ လက္ေတြ႔စည္းၾကပ္ေဖာ္ေဆာင္ မႈႏွင့္ မုခ်ေပၚေပါက္လာမည့္ ေနာက္ဆက္တြဲအက်ိဳးဆက္မ်ားကို အႏုလံုပဋိလံု နားလည္သေဘာ ေပါက္ေနရန္ လိုအပ္ပါသည္။

ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္ေဒသမ်ားတြင္ အျခားဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈစီမံခ်က္မ်ား အားေပးလုပ္ေဆာင္ရန္

ၿပီးခဲ့သည့္ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း ဘိန္းဖ်က္ဆီးမႈမ်ားကုိ အေလးထားလုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးမႈမွာ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွစၿပီး သုံးဆပုိတုိးလာခဲ့ပါသည္။၂၂ ယင္းကဲ့သုိ႔ သိသာသည့္ ဆန္႔က်င္ဖက္အက်ဳိးရလဒ္မ်ားက အထက္ေဖာ္ျပပါ တရားမဝင္သီးႏွံမ်ားစုိက္ပ်ဳိးမႈကုိ တြန္းအားေပးေနသည့္အခ်က္မ်ားကုိ ကုိင္တြယ္ရာတြင္ အေရးႀကီးမႈကုိ မီးေမာင္းထုိးျပေနပါသည္။ ေက်းလက္ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ လုိအပ္ခ်က္ကုိ မူအရမၾကာခဏေထာက္ခံၾကေသာ္လည္း ရပ္ရြာအဖြဲ႔အစည္းမဆုိစေလာက္အနည္းငယ္မွ်သာလွ်င္ ပံ့ပုိးမႈကုိ အျပည့္အဝရၾကပါသည္။ ျမန္မာ့ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးသူလယ္သမားမ်ားဖုိရမ္က “ဘိန္းစုိက္ခင္းမ်ားကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ျခင္း ႏွင့္ လာဘ္ယူ ျခင္းႏွင့္ တရားမဝင္ အခြန္ေကာက္ခံျခင္းတုိ႔ျပဳလုပ္ေနမည့္အစား အစုိးရအရာရွိႀကီးမ်ားကုိ ရပ္ရြာ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေစရန္ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ေရရွည္ပံ့ပိုးကူညီမႈေပးရန္” သူတုိ႔၏ ေနာက္ဆုံး ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္တြင္ ေမတၱာရပ္ခံခဲ့သည္။

အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ ထုိင္းႏုိင္ငံ၏ သာဓကအရ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးမႈကို စဥ္ဆက္ မျပတ္ေလွ်ာ့ခ်လိုပါက ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေနျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသည့္ ဘိန္းစိုက္ေဒသမ်ားရွိ ေက်း လက္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးစီမံကိန္းမ်ား၌ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ေရရွည္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈျပဳရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။ အေကာင္းဆုံးမွာ ယင္းသုိ႔ေသာ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈအစီအစဥ္မ်ားကုိ ပုိ၍က်ယ္ျပန္႔သည့္ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ ေက်းလက္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး မဟာဗ်ဳဟာတစ္ခုအတြင္းတြင္ ထည့္သြင္းလုပ္ေဆာင္သင့္သည္။ တရားမဝင္ သီးႏွံမ်ား အတင္း အဓမၼဖ်က္သိမ္းျခင္းကုိ ေရရွည္တည္တံ့ခုိင္ၿမဲ ႏုိင္သည့္ အျခားအသက္ေမြးေက်ာင္းအခြင့္အလမ္းမ်ား လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခ်ိန္အထိ မလုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းသည့္မူဝါဒမ်ဳိး ခ်မွတ္သင့္ပါ သည္။

နိဂုံး - အေရွ ႔ေတာင္အာရွတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ မူးယစ္မူဝါဒ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတြင္ ဦးေဆာင္ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ ျဖစ္လာမည္လား။

ျပင္းထန္သည့္ အျပစ္ဒဏ္မ်ားခ်မွတ္မႈသည္ “မူးယစ္ေဆးဝါးျပႆနာကုိ တုိက္ဖ်က္ရန္” အတြက္ တစ္ခုတည္းႏွင့္ အားလုံးအဆင္ေျပႏုိင္သည့္နည္းလမ္းဆုိသည့္ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ဳိး အေရွ ႔ ေတာင္အာရွတြင္ နက္႐ႈိင္းစြာရွိၾကသည္။ ထုိင္းႏုိင္ငံ၂၃ ႏွင့္ ဖိလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံ ကဲ့သုိ႔ေသာ ႏုိင္ငံမ်ား သည္ ႀကီးေလးသည့္ ေထာင္ဒဏ္မ်ားခ်မွတ္ျခင္း၊ အတင္းအဓမၼကုသမႈခံယူေစျခင္း၊ ေသဒဏ္ေပး ျခင္းႏွင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားကုိ ဥပေဒမဲ့ သတ္ျဖတ္ျခင္းမ်ားပါ ေပါင္းစပ္၍ သူတုိ႔ကုိယ္ပုိင္ “မူးယစ္ေဆးဝါးစစ္ပြဲ”ကုိ ဆင္ႏႊဲလ်က္ရွိၾကသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ယင္းနည္းလမ္းမ်ားတြင္ သူ႔အကန္႔ အသတ္မ်ားႏွင့္သူ ရွိေနသည္ကုိ ပုိၿပီးေတြ႔ရွိေနရသည္။ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈေၾကာင့္ က်န္းမာေရး ဆုိင္ရာ အႏၱရာယ္မ်ားကုိ ေလ်ာ့ခ်ရန္ သုိ႔မဟုတ္ ရပ္ရြာလူမႈအသုိင္းအဝုိင္းမ်ားကုိ ကာကြယ္ရန္ ေဝး၍ အၾကမ္းဖက္မႈကုိ ပုိ၍အရွိန္ျမႇင့္ေပးရန္၊ အဂတိလုိက္စားမႈကုိ ပုိမုိတြန္းအားေပးရန္ႏွင့္ တရား ဥပေဒစုိးမုိးမႈအေျခအေနကုိ မ်ားစြာထိခုိက္ေစသည့္သာဓကမ်ားသာ ေတြ႔ရေလသည္။၂၄ လက္မခံခ်င္စရာ အမွန္တရားတစ္ခုမွာ မူးယစ္ေဆးဆုိင္ရာ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ကိစၥရပ္မ်ား အားလုံး ကုိ ကုိင္တြယ္ရာတြင္ လြယ္ကူစြာေျဖရွင္းႏုိင္သည့္နည္းလမ္းမ်ား သုိ႔မဟုတ္ အံ့ဘြယ္ေျပာင္းလဲ ေစႏုိင္သည့္ မူဝါဒမ်ဳိးမရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ယင္းျပႆနာမ်ားကုိ သိသာစြာက်ဆင္း ေစႏုိင္ၿပီး ရပ္ရြာျပည္သူလူထုအားလုံးႏွင့္ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲေနသူမ်ားအတြက္ပါ မ်ားစြာအက်ဳိး ျဖစ္ထြန္းေစႏုိင္သည့္ မူးယစ္ေဆးဝါးဆုိင္ရာ မူဝါဒမ်ားရွိပါသည္။

ျမန္မာအစုိးရအေနျဖင့္ မူးယစ္ေဆးအသုံးျပဳမႈကုိ ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္သတ္မွတ္ျခင္းသည္ တန္ျပန္ ဆုိးက်ဳိးမ်ားကုိ မ်ားစြာျဖစ္ေစႏုိင္ၿပီး ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးသည္ မူးယစ္ေဆးမူဝါဒမ်ား၏ ဗဟုိခ်က္ ျဖစ္သင့္သည္ဆုိသည္ကုိလည္း အသိအမွတ္ျပဳထားၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ယင္းအခ်က္က ႀကီးမား လွသည့္ တုိးတက္မႈပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း တစ္ကိုယ္ေရသံုးအတြက္ ပမာဏအနည္းအ က်ဥ္းလက္၀ယ္ထားရွိမႈအတြက္ ေထာင္ဒဏ္ကင္းလြတ္ခြင့္မျပဳရန္ ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ျခင္းျဖင့္ လႊတ္ ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားသည္ အမ်ားျပည္သူ၏ က်န္းမာေရးကို ဦးစားေပးမည့္ မိမိတို႔၏ ရည္ရြယ္ ခ်က္ကို ယုတ္ေလ်ာ့အားနည္းသြားေစႏိုင္ရံုမွ်မက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ရပ္လံုးကို ကေသာင္းကနင္းပင္ ျဖစ္သြားေစႏိုင္ပါသည္။ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား ေဆးကုသမႈ ခံယူျခင္းကုိ မျဖစ္မေနလုပ္ေဆာင္ရမည့္လုိအပ္ခ်က္အျဖစ္ျပဳလုပ္ျခင္းကလည္း ျပႆနာပင္ျဖစ္ၿပီး ေဒသတြင္းရွိ အျခားႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ခဲ့သည့္ အမွားမ်ားကို ထပ္မံက်ဳးလြန္သကဲ့သုိ႔ျဖစ္ႏုိင္ပါသည္။ အလားတူပင္ တစ္ႏုိင္တစ္ပုိင္စားဝတ္ေနေရးအတြက္ ဘိန္းစုိက္ေတာင္သူမ်ားကုိ ရာဇဝတ္မႈျဖင့္ ဆက္လက္ အေရးယူျခင္းသည္ က်႐ႈံးမႈမ်ားစြာျဖစ္ခဲ့သည့္ သက္ေသမ်ားရွိေနေသာ မတရားသည့္ မူဝါဒမ်ားကုိ ျပန္လည္ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ရာေရာက္သည့္အဓိပၸါယ္ပင္ ျဖစ္ေနေတာ့သည္။ ထိေရာက္သည့္ မူးယစ္ေဆးဝါးမူဝါဒမ်ားသည္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအတြက္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားျခင္း မ်ားအေပၚ အေျခခံသင့္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈတုိ႔ကုိလည္း တေျပးညီတည္း အေရးႀကီးသည့္မ႑ဳိင္မ်ားအျဖစ္ အသက္သြင္းလုပ္ေဆာင္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။ ဥပေဒမူၾကမ္းတြင္ ဆက္လက္ပါရွိေနေသးသည့္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ အပုိဒ္မ်ားက ဤ႐ႈ ႔ေထာင့္ အျမင္ႏွစ္ခုစလုံးႏွင့္ တုိက္႐ုိက္ဖီလာဆန္႔က်င္ျဖစ္ေနပါသည္။

ဥပေဒေျပာင္းလဲျပင္ဆင္မႈမ်ားကုိ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္းလုပ္ေဆာင္ေနသည္မ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ ရံဖန္ရံခါသာ လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါသည္။ ယခုအခါ ျမန္မာအစုိးရအေနျဖင့္ အတိတ္က မေအာင္ျမင္ခဲ့သည္မ်ားကုိ ေဘးဖယ္ထားရန္ ေထာင္ခ်ီသည့္လူေပါင္းမ်ားစြာ၏ ဘဝမ်ားကုိ တုိးတက္ေစရန္ အခ်က္အလက္ အေထာက္အထားအေပၚ အေျခခံသည့္ မူဝါဒမ်ားကုိ ခ်မွတ္ႏုိင္သည့္ အခြင့္ေကာင္း တစ္ခုရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။ မၾကာမီျဖစ္လာမည့္ အေရးႀကီးသည့္ အေျပာင္းအလဲမ်ားက အဓိကတုိးတက္မႈမ်ားကုိ ျဖစ္ေစမည္မွာ သံသယျဖစ္စရာမရွိေခ်။ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ၊ အထက္တြင္ အႀကံျပဳထားခ်က္မ်ားအတုိင္း ဤေျပာင္းလဲမႈမ်ားတြင္ လုိအပ္သည့္ အက်ဳိးရလဒ္ရွိေစရန္အတြက္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ မူးယစ္ေဆးဝါးဥပေဒကုိ ထပ္မံျပင္ဆင္မႈမ်ားကုိ ျပဳလုပ္ရန္အတြက္ ေသခ်ာစြာ စဥ္းစားသင့္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ထုိဥပေဒဆုိင္ရာ အေျပာင္းအလဲမ်ားႏွင့္အတူ အစုိးရမွ ဦးေဆာင္သည့္ ေလးနက္မႈရွိသည့္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေက်းလက္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈလုပ္ငန္းမ်ားလည္း ပါဝင္ရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။

ယခင္က “ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့ရသည့္အေျခအေနမ်ားကုိ တုန္႔ျပန္မႈ” မ်ဳိးလည္း လူအမ်ား၏စိတ္ထဲတြင္ ရွိေကာင္းရွိေနႏုိင္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ယင္းအခ်က္ကုိ မေရွာင္လႊဲႏုိင္စရာမရွိေခ်။ အေျမာ္အျမင္ႀကီးသည့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အစုိးရမ်ားသည္ အေရးႀကီးသည့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား၏ အေရွ႕မွ ဥပေဒပုိင္းဆုိင္ရာ အေျပာင္းအလဲမ်က္ႏွာစာမ်ားတြင္ ရွိေနတတ္ၾကပါသည္။ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ျမင့္မားသည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကုိ ျပတ္သားသည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ျပင္းထန္ေသာ ႏုိင္ငံေရးစိတ္ဆႏၵတုိ႔ႏွင့္ လုပ္ေဆာင္သည့္အခါ လူအမ်ားအေနျဖင့္ လ်င္ျမန္စြာ အေျပာင္းအလဲကုိ လက္ခံၿပီး ပိမိုတုိးတက္သည့္ အျမင္မ်ားသုိ႔ မ်ားမၾကာမီ ေျပာင္းလဲ ျဖစ္ထြန္းႏုိင္သည္ကုိ သက္ေသသာဓကမ်ားက ျပသေနသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံ အစုိးရအတြက္ အမွန္တကယ္အႏၱရာယ္ရွိႏုိင္သည္မွာ “သိပ္ၿပီး ေခတ္မီလြန္းလွသည္” ဟုေတြးထင္လ်က္ အေျပာင္းအလဲမ်ားကုိ ဆန္႔က်င္ေနသူမ်ားေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ လက္ဆုပ္လက္ကုိင္ျပႏုိင္သည့္ အက်ဳိးဆက္မ်ားမေပးႏုိင္ဘဲ ေနာက္ဆုံးတြင္ အတည္ျပဳေပးခဲ႔သူမ်ားကုိ ျပႆနာျဖစ္ေစႏုိင္သည့္ “တစ္ပုိင္းတစ္စမွ်သာ ျပဳလုပ္သည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ”သာလွ်င္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအေနျဖင့္ အေရွ ႔ေတာင္အာရွတြင္ မူးယစ္ေဆးဝါး ဆုိင္ရာ မူဝါဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကုိ ဦးေဆာင္၍ သမုိင္းတြင္ေစႏုိင္မည့္ ထူးျခားသည့္ အခြင့္အေရး တစ္ခုရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ထုိ႔သုိ႔လုပ္ေဆာင္ရန္အတြက္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး သာမက လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈအေပၚပါ အေျခခံသည့္ ဖိႏွိပ္မႈမွသည္ ပံ့ပုိးကူညီမႈပုံစံသုိ႔ အသြင္ကူးေျပာင္းရန္ ေႏွာင့္ေႏွးတြန္႔ဆုတ္မေနသင့္ေပ။

၁၁ ျမန္မာ့တုိင္းမ္ ၏ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔ပါ ေဆာင္းပါးတြင္ ၾကည့္ပါ။ http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/yangon/22011-govt-crackdown-prompts-calls-for-reform-as-drug-addicts-suffer.html

၂၂ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လ ၅ ရက္ေန႔ Eleven သတင္းစာတြင္ ေဖာ္ျပပါ႐ွိသည့္ ေဆာင္းပါးကုိ ၾကည့္ပါ။ http://www.elevenmyanmar.com/politics/10931

၃၃ ဇူလုိင္လ ၂၁ရက္ေန႔ က ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္တြင္ ျမန္မာ အမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဒု ဥကၠ႒ ဦးစစ္ၿမိဳင္ ၏ေျပာၾကားခ်က္ကုိ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လ ၂၅ ရက္ေန႔ ျမန္မာ့တုိင္းမ္ ပါ ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသည့္အတုိင္း

၄၄ ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားစြာက သက္ညႇာမႈရွိသည့္ မူးယစ္ေဆးဝါးဥပေဒတစ္ခေပၚထြန္းလာေစေရးအတြက္ အလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲမ်ားႏွင့္ အျခား လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားစြာကုိ ျပဳလုပ္က်င္းပ ခဲ့ၾကပါသည္။ UNODC ႏွင့္ UNAIDS တုိ႔၏ ပံ့ပုိးကူညီမႈျဖင့္ မူးယစ္ေဆး အလြဲသုံးစြဲမႈ တုိက္ဖ်က္ေရး ဗဟုိေကာ္မတီ (CCDAC) က ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၆ ရက္ေန႔မွ ၁၉ ရက္ေန႔အထိ ေနျပည္ေတာ္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ မူးယစ္ေဆးဝါးႏွင့္ စိတ္ကုိ ေျပာင္းလဲေစသည့္ ဥပေဒ (မူးယစ္ဥပေဒ) ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ဥပေဒပုိင္းဆုိင္ရာ သုံးသပ္ေဆြးေႏြးသည့္ အလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္လည္း တက္ေရာက္ခဲ့ၾကပါသည္။

၅၅ Degenhardt, L., Chiu, W.T., Sampson, N., Kessler, R.C., Anthony, J.C. et al. (၂၀၀၈) ‘အရက္၊ ေဆးရြက္ႀကီး၊ ေဆးေျခာက္ႏွင့္ ကုတ္ကင္းအသုံးျပဳမႈ၏ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ အျမင္တစ္ခုဆီသုိ႔ - WHO ၏ ကမၻာ့ စိတ္က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ စစ္တမ္းမွ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ား’ ၊ PLoSMedicine ၊ အတြဲ - ၅၊ အမွတ္ - ၇ www.plosmedicine.org/article/info:doi/10.1371/journal.pmed.0050141 Accessed 11.07.14

မူးယစ္ေဆးဝါးမ်ားႏွင့္ မူးယစ္ေဆးစြဲမႈ ဆုိင္ရာ ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရး ဌာန (၂၀၁၁) ျပစ္ဒဏ္မ်ားႏွင့္ ေဆးေျခာက္အသုံးျပဳမႈအၾကား ဆက္စပ္မႈကုိ ရွာေဖြျခင္း www.emcdda.europa.eu/online/annual-report/2011/boxes/p45 Accessed 08.07.14

Single, E., Christie, P. ႏွင့္ Ali, R. (၂၀၀၀) ‘ဩစေၾတးလ်ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတုိ႔တြင္ ေဆးေျခာက္ကုိ တရားဝင္အသုံးျပဳခြင့္၏ အက်ဳိးဆက္မ်ား’ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးမူဝါဒ ဂ်ာနယ္၊ အတြဲ - ၂၁၊ အမွတ္ - ၂၁၊ စာ. ၁၅၇ - ၁၈၆ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10881453 Accessed 08.07.14

၆၆ မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲျခင္း၊ မိမိအသုံးျပဳရန္အတြက္ ပမာဏအနည္းငယ္လက္ဝယ္ ထားရွိျခင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ မူးယစ္ေဆးဝါးသုံးစြဲရာတြင္ အသုံးျပဳသည့္ပစၥည္း လက္ဝယ္ထားရွိျခင္းတုိ႔ကုိ ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္သတ္မွတ္ျခင္း တုိ႔က က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈေရးပုိင္းဆုိင္ရာ အႏၱရာယ္အမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ ျဖစ္ေစသည့္ အဓိကေသာ့ခ်က္တစ္ခု ပင္ျဖစ္သည္။ မူးယစ္ေဆးမူဝါဒဆုိင္ရာ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ ေကာ္မရွင္ ဝက္ဘ္ဆုိဒ္မွ အစီရင္ခံစာမ်ား ရယူႏုိင္ပါသည္။ www.globalcommissionondrugs.org/reports/

ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ PWID အခ်က္အလက္မ်ားက ရဲမ်ား၏ ေႏွာင့္ယွက္မႈေၾကာင့္ အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစႏုိင္သည့္ မူးယစ္ေဆးအေၾကာတြင္းထုိးသြင္းသည့္ အေလ့အက်င့္မ်ားကုိ ျဖစ္ေစၿပီး အလြန္အကြ်ံသုံးစြဲမႈကုိ ကုသျခင္း ကုိလည္း အဟန္႔အတားျဖစ္ေစသည္ဆုိသည့္အခ်က္ကုိ ျပသလ်က္ရွိသည္။ အမ်ဳိးသား အိတ္ခ်္အုိင္ဗြီ ဥပေဒဆုိင္ရာ သုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ၊ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီပုိးရွိသူမ်ားႏွင့္ အဓိကခံစားေနရသူမ်ားအတြက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ အိတ္ခ်္အုိင္ဗီြဆုိင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားရရွိေစေရးတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ဥပေဒဆုိင္ရာ မူေဘာင္ႏွင့္ ယင္း၏ အက်ဳိးဆက္မ်ားကုိ သုံးသပ္ခ်က္၊ စက္တင္ဘာ ၂၀၁၄၊ UNDP / UNAIDS / ပ်ဳိးပင္

၇၇ “တိတ္ဆိတ္စြာ ျပဳလုပ္ေနသည့္ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ခု - ကမၻာအဝွမ္း မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲသူမ်ားကုိ ရာဇဝတ္မႈအေနျဖင့္ မသတ္မွတ္ျခင္း”၊ မတ္လ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္သည့္ စာေရးသူမ်ား - Niamh Eastwood, Edward Fox, Ary Rosmarin ၏ အစီရင္ခံစာကုိ ၾကည့္ပါ။

၈၈Domosławski A. ၏ ေပၚတူဂီႏုိင္ငံ၏ မူးယစ္ေဆးမူဝါဒ - မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲမႈကုိ ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္မသတ္ မွတ္ေတာ့ျခင္း၏ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား၊ ဝါေဆာ၊ Open Society Foundations ၂၀၁၁ (https://www.opensocietyfoundations.org/sites/default/files/drug-policy-…, accessed 6 April 2016)

၉၉ ဘန္ေကာက္ပုိ႔စ္သတင္းစာမွ ေဆာင္းပါးတြင္ ၾကည့္ပါ။ https://m.bangkokpost.com/learning/advanced/1228730/drug-reform-thailand-harm-reduction-decriminalisation

၁၀၁၀ Juan Fernandez Ochoa ႏွင့္Marie Nougier တုိ႔ေရးသားသည့္ IDPC briefing paper “How to capitalise on progress made in the UNGASS outcome document” တြင္ၾကည့္ပါ။ http://fileserver.idpc.net/library/IDPC-briefing-paper_How-to-capitalise-on-UNGASS-O-D.pdf

၁၁၁၁ IDPC, International HIV/AIDS Alliance and ANPUD, “A public health approach to drug use in Asia: principles and practices for decriminalisation”

Release “A quiet revolution: drug decriminalisation across the globe”, authors Niamh Eastwood, Edward Fox, Ary Rosmarin, March 2016 တုိ႔တြင္ ၾကည့္ပါ။

၁၂၁၂ https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/statistics/drug-use.html ကုိၾကည့္ပါ။

၁၃၁၃ ႏုိင္ငံတကာ ေဘးအႏၱရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး အစီအစဥ္ (၂၀၁၁) “ရက္စက္စြာ ကုသျခင္း - မူးယစ္ေဆး စြဲမႈ ကုိ ျပန္လည္ကုသေပးေရးဆုိသည့္အမည္ျဖင့္ မတရားႏွိပ္စက္မႈမ်ား” (New York: Open Society Foundations)

၁၄၁၄ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားအတြက္ UN joint statement on Compulsory drug detention and rehabilitation centers: http://www.unaids.org/sites/default/files/sub_landing/files/JC2310_Joint%20Statement6March12FINAL_en.pdf တြင္ၾကည့္ပါ။

၁၅၁၅ United Nations Office of Drugs and Crime ၊ ၂၀၁၀ “Evidence from compulsory centres for drug users in East and South East Asia”. Background Paper prepared by UNODC RE EAP for the Regional Consultation on Compulsory Centres for Drug Users, 14–16 December, 2010, Bangkok, Thailand; 2010http://www.unaids.org.cn/pics/20130719153407.pdf. (accessed 04.11.14)

Yan et al., 2013

Yan, L., Liu, E., McGoogan, J.M., Duan, S., Wu, L.T., Comulada, S. et al. Referring heroin users from compulsory detoxification centers to community methadone maintenance treatment: A comparison of three models. BMC Public Health. 2013; 13: 747

DOI: http://dx.doi.org/10.1186/1471-2458-13-747

Human Rights Watch (2001), “The rehab archipelago: Forced labour and other abuses in drug detention centres in Southern Vietnam”

၁၆၁၆ Transnational Institute, “Bouncing back, relapse in the Golden Triangle”, June 2014.

UNODC – Southeast Asia Opium Survey 2015.

Statement of 4th Myanmar Opium Farmers Forum (MOFF), https://www.tni.org/en/publication/statement-of-the-4th-myanmar-opium-farmers-forum

၁၆၁၆ Opium cultivation in the Golden Triangle, Lao PDR, Myanmar Thailand – Thailand Opium Survey – 2006 – UNODC

၁၇၁၇ FIDH and World Coalition against the death penalty – The death penalty for drug crimes in Asia report – 2015.

https://www.fidh.org/IMG/pdf/asia_death_penalty_drug_crimes_fidh_wcadp_report_oct_2015_pdf.pdf

၁၈၁၈ See comparative studies on: http://www.abc.net.au/news/factcheck/2015-02-26/fact-check3a-does-the-death-penalty-deter3f/6116030

၁၉၁၉ မူးယစ္ေဆးအေၾကာထဲထုိးသြင္းမ်ားအနက္ HIV ကူးစက္ျပန္႔ပြားႏႈန္းမွာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ၂၈.၃% ဟု ခန္႔မွန္းပါသည္။ သတင္းအရင္းအျမစ္ - Integrated biological and behavioural survey among people who inject drugs, Myanmar, 2014

၂၀၂၀ Both the Global Fund and 3MDG, the two main donors supporting harm reduction programmes in Myanmar, have announced important cuts as early as January 2018

၂၁၂၁ ကခ်င္မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူမ်ား၏ ေၾကညာခ်က္ကုိ ၾကည့္ပါ။ https://www.tni.org/en/article/statement-of-kachin-state-drug-users

၂၂၂၂ UNODC – Southeast Asia Opium Survey 2015

၂၃၂၃ ၂၀၀၃ခုႏွစ္က ထုိင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ သက္ခ္ဆင္ရွင္နာဝပ္သည္ “မူးယစ္ေဆးတုိက္ပြဲ”တစ္ခုကုိ ဆင္ႏႊဲခဲ့ၿပီး မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူေပါင္း ေထာင္ေပါင္းဒါဇင္ခ်ီ၍ု ဖမ္းဆီးျခင္း၊ လူ ၃၀၀၀ ခန္႔ကုိသတ္ျဖတ္ျခင္းတုိ႔ကုိ အဓိကအားျဖင့္ ရဲမ်ားႏွင့္ စစ္တပ္မွက်ဳးလြန္ခဲ့ၾကသည္။ Human Rights Watch, Thailand: Not Enough Graves; and Human Rights Watch, “Thailand’s ‘War on Drugs.’” ကုိၾကည့္ပါ။

မႏွစ္က ဖိလစ္ပုိင္သမၼတ ႐ုိဒရီဂုိ ဒူတာေတးကလည္း “မူးယစ္ေဆးဝါးတုိက္ပြဲ”တစ္ခုကုိ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး မူးယစ္ ေဆးသုံးစြဲသူမ်ားႏွင့္ ေရာင္းဝယ္သူမ်ားကုိ သတ္ျဖတ္ရန္ ရဲမ်ားႏွင့္ ႏုိင္ငံသားမ်ားကုိ ဖိတ္ေခၚခဲ့သည္။ ယခုအခ်ိန္ထိ လူေပါင္း ၇၀၀၀ ေက်ာ္ကုိ သတ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ Wanda Felbab-Brown ေဆာင္းပါးကုိ လင့္ခ္တြင္ၾကည့္ပါ။ https://www.brookings.edu/testimonies/the-human-rights-consequences-of-…

၂၄၂၄ “The human rights consequences of the war on drugs in the Philippines”, by Vanda Felbab-Brown, 8 August 2017. https://www.brookings.edu/testimonies/the-human-rights- ကိုၾကည့္ပါ။