မူလအတိုင္းျပန္လည္ရပိုင္ခြင့္မရွိပဲ IDP စခန္းမ်ား မပိတ္သိမ္းပါႏွင့္။ ကခ်င္ႏွင့္ရွမ္းေျမာက္ေဒသမ်ားရွိ IDPမ်ား၏ေျမယာအခြင့္အေရးကာကြယ္ေရးေကာ္မတီ

လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံရွိ ျပည္တြင္းေနရပ္ စြန႔္ခြာစစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္သူမ်ား (IDPs)မ်ားသည္ ၂၀၁၈ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒ၊ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္း ႏွင့္ IDP စခန္းပိတ္သိမ္းေရးအမ်ိဳးသားအဆင့္ မဟာဗ်ဴဟာ စသည့္အေျခအေနမ်ား  ေပါင္းကာျဖစ္ေပၚလာသည့္ မုန္တိုင္းတြင္ ပိတ္မိေနသည့္အေျခအေနဟု သုံးသပ္မိသည္။ လက္ရွိ အစိုးရ၏ မူလအတိုင္းျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) မေပးပဲ IDP စခန္းမ်ားပိတ္သိမ္းျခင္း သည္ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒကို တရားဝင္မႈျပဳေပးကာ တြန္းအားေပး လုပ္ေဆာင္ေနသကဲ့သို႔ျဖစ္ၿပီး ပိုးလမ္းမစီမံကိန္းေခါင္းစဥ္ေအာက္ ထည့္သြင္းထားသည့္ ေျမသိမ္းမႈ အပါအဝင္ အျခား ေျမသိမ္းမႈမ်ား အားလုံးကို တရားဝင္မႈျပဳေပးသကဲ့သို႔ျဖစ္ေနသည္။ မူလက ရွိခဲ့ေသာ လူမႈ-စီးပြားေရး ႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးအေျချပဳသဘာဝေဂဟစနစ္သို႔ ေရာက္ရွိရန္ မေထာက္ပံ့ ပဲ IDPမ်ားကို မူလေနရပ္ျပန္ရန္တြန္းအားေပးျခင္းသည္ IDPမ်ားအား ၎တို႔ေျမျပန္လည္ ရယူဖို႔ ရန္အတြက္ အတားအဆီးျဖစ္ေစမည္မွာ မလြဲမေရွာင္သာျဖစ္ေပမည္။ လူမႈတရားမၽွတမႈဉီးတည္ ေသာ မူလအတိုင္းျပန္လည္ခံစားပိုင္ခြင့္မရွိလ်င္ IDPsမ်ား၏ ေျမ၊ လုပ္အား၊ လူမႈဘဝ ႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းမ်ားသည္ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္း၏ လွိုင္းလုံးႀကီးမ်ား၏ ေဘးတြန္းထုတ္မႈခံရ ကာ ၎တို႔အေပၚလႊမ္းျခဳံသြားမည့္ အႏၲရာယ္ရွိေနပါသည္။

မတ္လ ၁၁ရက္ေန႔တြင္ ေျမလြတ္ေျမလပ္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒမွ ျပဌာန္းကာ ေျမမွတ္ပုံ တင္ခိုင္းသည့္ အခ်ိန္ကာလသည္တစ္ႏွစ္ျပည့္သြားၿပီျဖစ္သည္။ ယခု အထိမ္းအမွတ္ကာလ အေနျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္၊ ကၽြန္မတို႔အေပၚမည္ကဲ့သို႔ အဓိပၸယ္ရွိသလဲကို နားလည္နိုင္ရန္ အတြက္ ကၽြန္ုပ္တို႔ေဒသမ်ားတြင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ခံစားခဲ့ရေသာ ေျမသိမ္းမႈမ်ားကို ျပန္လည့္ၾကည့္ ရမည္ျဖစ္သည္။

၁၉၈၀ မွ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ အျခားသတၱဳတြင္းတူးေဖာ္သည့္လုပ္ငန္းမ်ား၊ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းမ်ားစသည့္ အႀကီးစားလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမႏွင့္ သဘာဝသယံဇာတမ်ားကို ဝါးၿမိဳလာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၉၇တြင္ ေရႊလီေရအားလၽွပ္စစ္ စီမံကိန္းေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ကာ ထိုစီမံကိန္းအတြက္ ေျမသိမ္းျခင္း ႏွင့္ ထိုအနီးတဝိုက္မွ ေျမေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား သိမ္းယူခံခဲ့ရပါသည္။ ထို႔အျပင္ အေျခခံအေဆာက္အအုံႏွင့္ သဘာဝသယံဇာတ ထုတ္ယူသည့္စီမံကိန္းႀကီးမ်ားကို အႀကီးစားစက္ပစၥည္းမ်ားအသုံးျပဳၿပီးေဖာ္ေဆာင္ကာ ကၽြန္ုပ္တို႔ ကိုယ္တိုင္တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ေက်းလက္ေဒသရွင္သန္ျဖစ္တည္ေနမႈမ်ားကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ပါသည္။ အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ရြာလမ္းမ်ားမွာလည္း ပ်က္စီး ခဲ့ကာ အသုံးျပဳနိုင္ျခင္း မရွိေတာ့ပါ။

ေဒသခံလူထုမ်ားအေနျဖင့္ မည္ကဲ့သို႔ ၾကဳံေတြ႕ရသည္ သို႔မဟုတ္ ၎တို႔ အေပၚ မည္ကဲ့သို႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိသည္ကို ေျပာခြင့္မရွိခဲ့ပါ။ ျပင္ပမွလူမ်ားအေနျဖင့္ စီမံကိန္းမ်ားအတြက္ အေၾကာင္းျပခ်က္ေပးခဲ့ကာ အစပိုင္းတြင္ ေဒသခံမ်ားအေနျဖင့္ လက္ခံခဲ့ရေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၎တို႔၏ သစ္ေတာမ်ား စတင္ေပ်ာက္ကြယ္လာသည္ကို သတိထားလာမိကာ ေနာက္ဆုံး လုံးဝေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္အထိ ၾကဳံေတြ႕ခံစားလာခဲ့ရပါသည္။

ထို႔အျပင္ ၂၀၀၀ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ရာဘာ၊ ငွက္ေပ်ာ၊ ႀကံစသည့္ စိုက္ပ်ိဳးစီးပြားလုပ္ငန္းမ်ား ႏွင့္ အႀကီးစားအေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ား (ဥပမာ - မီးရထားလမ္း) အတြက္ ေျမေနရာခ်ေပးမႈမ်ား ၾကဳံေတြ႕လာရသည္။ အစိုးရဌာနမ်ား၊ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ား၊ လဝကအရာရွိမ်ား၊ ေဒသအာဏာ ပိုင္မ်ား၊ ျပည္သူ႔စစ္အဖြဲ႕မ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ တ႐ုတ္ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံသူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ သိမ္းယူခဲ့ပါသည္။ အက်ိဳးဆက္မွာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေဒသတြင္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို တ႐ုတ္တို႔၏ လႊမ္းမိုး ခ်ဳပ္ကိုင္ မႈမ်ားကို ၾကဳံေတြ႕လာရပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားကို စီမံနိုင္ခြင့္ဆုံးရႈံးလာပါသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရး စီမံကိန္းမ်ား ခ်ဲ႕လာသည္ႏွင့္အမၽွ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားမွ နိုင္ငံျခားမ်ိဳးေစ့မ်ားကို ေဒသတြင္း မိတ္ဆက္လာကာ တေျဖးေျဖး စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းငန္းမ်ားအေပၚ မွီခိုေနေသာေဒသခံမ်ားအေန ျဖင့္ ေဒသမ်ိဳးစိတ္မ်ား အသုံးျပဳျခင္းရပ္တန႔္ခဲ့ပါသည္။

ထို႔ေနာက္ ျပည္တြင္းစစ္စတင္ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ကၽြန္ုပ္တို႔မွာ ျပည္တြင္းေနရပ္စြန႔္ခြာေရႊ႕ေျပာင္းရသူမ်ား ျဖစ္လာသည္။ ယခုထိ စစ္ပြဲၿပီးဆုံးျခင္းမရွိခဲ့ပါ။ ၂၀၁၆ ေရာက္ေသာအခါ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္း “BRI” ဟူသည့္ နာမည္စတင္ၾကားလာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တိက်သည့္ မည္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားမသိရပါ။ ဥပမာ - မည္သည့္ စီမံကိန္းအမ်ိဳးအစားမ်ားလုပ္ေဆာင္မည္၊ မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ လုပ္ေဆာင္မည္ဆိုသည္ကို မသိရပါ။ “ေတြ႕ဆုံေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခုမွာ သူတို႔ေရာက္လာၿပီး စီစဥ္ထား တဲ့ စီမံကိန္းကို ခြင့္ျပဳလိုက္ၿပီျဖစ္လို႔ သူတို႔အေနနဲ႔ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္မယ္လို႔ၾကားရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဒသခံေတြကို အသိေပးျခင္းသာ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ေတြ႕ဆုံေဆြးေႏြးတာမဟုတ္ဘူး။ အသိေပးတာသာျဖစ္တယ္။” 

အႀကီးစားတရားဝင္စီမံကိန္းမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ထိုစီမံကိန္းမ်ားအေနျဖင့္ ရပ္တန႔္သြားျခင္း၊ ဖ်က္သိမ္းျခင္း သို႔မဟုတ္ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ျခင္း မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္လာပါေစ အေသးစားစီမံကိန္း မ်ားႏွင့္ သယံဇာတတူးေဖာ္သည့္လုပ္ငန္းမ်ား အျမဲတေစ ဆက္လက္လိုက္ပါခဲ့သည္။ ထိုစဥ္ကပင္ ကၽြန္ုပ္တို႔ မလႊဲမေရွာင္သာစြန႔္ခြာခဲ့ရေသာ ရပ္ရြာေဒသမ်ားတြင္ နက္ရွိုင္းေသာအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ မ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ား ကၽြန္ုပ္တို႔ေဒသအတြင္း ေနရာယူထားကာ ၎တို႔အေနျဖင့္ လက္နက္ကိုင္နိုင္ကာ တရားဝင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ကိုင္ ေနၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ေဒသခံပြဲစားမ်ားႏွင္ပူးေပါင္းကာ IDPေျမမ်ားသိမ္းကာ အျမတ္ထုတ္ယူ ေနၾကေသာ အရင္းရွင္မ်ားျဖစ္ေနသည္။

ယခုအခ်ိန္တြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDPမ်ားအေနျဖင့္ ၂၀၁၈ ေျမလြတ္ေျမလပ္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒ၊ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္း ႏွင့္ IDP စခန္းမ်ားပိတ္သိမ္းျခင္း အမ်ိဳးသားအဆင့္မဟာဗ်ဴဟာစသည့္ အေျခအေနမ်ား ေပါင္းစပ္ကာ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ မုန္တိုင္းတစ္ခု၏ ေအာက္တြင္ ပိတ္မိေနၾကပါသည္။

လက္ရွိအစိုးရေအာက္တြင္ ျပဌာန္းထားေသာ ဥပေဒမ်ား၊ ေပၚလစီမ်ား၊ စီမံကိန္းမ်ား မွာ ယခင္ကာလမ်ားမွ ယခုအခ်ိန္ထိျဖစ္ေပၚေနခဲ့ေသာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမ၊သစ္ေတာ၊ ေရ၊ လူမႈဘဝ ႏွင့္ ဘိုးဘြားစဥ္ဆက္လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ေသာ အေမြအႏွစ္မ်ားအားအတင္းအဓမၼသိမ္းယူမႈမ်ားကို တရားဝင္မႈျပဳေပးသည့္ သဘာဝသယံဇာတလုယူ သည့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ျဖစ္ေနပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ရိုးရာဓေလ့ဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို လုံးဝ အသိအမွတ္မျပဳျခင္းမရွိကာ ေဒသအေျချပဳစနစ္မ်ားကို အကာအကြယ္ေပးသည့္ ဥပေဒလည္း မရွိပါ။ IDP စခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္ကာ ဘဝမ်ားရပ္တန႔္ေနခဲ့ရသည့္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDP မ်ားထံမွ သိမ္းယူခဲ့ေသာ အရာမ်ားအားလုံးကို တရားဝင္မႈျပဳေပးသည့္ ဥပေဒမ်ားသာျဖစ္ေနပါသည္။ 

ေျမလြတ္ေျမလပ္ေျမရိုင္း ဥပေဒ ၂၀၁၂တြင္ ထြက္ခဲ့ေသာအခါ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ မသိရွိခဲ့ပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ထိုအခ်ိန္က ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္အားလုံးတြင္ စစ္ပြဲျဖစ္ေန ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္မွ ဥပေဒအတည္ျပဳၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲ အျဖစ္အပ်က္မ်ား ၾကဳံေတြ႕လာရမွသာ ဆိုးရြားလွသည့္ အဓိပၸယ္ကို သိရွိလာရသည္။ ၂၀၁၁တြင္ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ရပ္ရြာကို ႐ုတ္တရက္စြန႔္ခြာခဲ့ရကာ ျပည္တြင္းေနရပ္စြန႔္ခြာ စစ္ေဘးတိမ္းေရွာင္ရသူမ်ားျဖစ္လာပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ၂၀၁၂ေရာက္ေသာအခါ ျပည္တြင္း စစ္အပါအဝင္ မည္သည့္ အေျခအေနျဖစ္ေနပါေစ အစိုးရမွ ေျမလြတ္ေျမလပ္ ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒအား ျပဌာန္းခဲ့ကာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသုံးမျပဳေသာေျမမ်ားကို အစိုးရမွ သိမ္းယူကာ အျခားသူမ်ားကို ခ်ေပးနိုင္ရန္အတြက္ တရားဝင္ မႈရွိမည့္ လမ္းေၾကာင္း ေဖာက္ခဲ့ပါသည္။ 

တစ္ႏွစ္တည္းတြင္ လယ္ယာေျမဥပေဒလည္းျပဌာန္းကာ ပုံစံ ၇ ေလၽွာက္နိုင္မည့္ အေျခအေန ဖန္တီးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ကၽြန္ုပ္တို႔၏ အျမင္တြင္ ပုံစံ ၇ သည္ မည္သည့္ အခ်ိန္မဆို သိမ္းယူနိုင္သည့္ အသုံးခ်ခြင့္ တစ္ခုသာျဖစ္ေနသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ ကိုယ္တိုင္လုပ္ေဆာင္ထားသည့္ သုေတသနအရ အခ်ိဳ႕ေသာ ေဒသခံမ်ား (လိုအပ္ေသာစာရြက္စာတမ္းရွိကာ ေငြေၾကး တတ္နိုင္ေသာအခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ား) အေနျဖင့္ ႀကိဳးစားေလၽွာက္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ပုံစံ ၇ ရနိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါ။ 

အခ်ိန္ႏွင့္အမၽွ IDPမ်ား၏ ေျမယာမ်ားကို အျခားသူမ်ားကို ျပန္လည္ခ်ထားေပးရန္ တြန္းအား ပိုႀကီးလာခဲ့သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ အထူးအခြင့္ခံလူအုပ္စု၏ အျမင္တြင္ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္း ကဲ့သို႔ အေျခအေနေအာက္တြင္ စီးပြားေရးဖြံ့ၿဖိဳးမႈဆိုသည့္ အဓိပၸယ္မွာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားကို လိုအပ္ေသာ္ လည္း ကၽြန္ုပ္တို႔ကို မလိုအပ္ေနပါ။ သို႔ေသာ္ ထိုကဲ့သို႔ ေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ အေပၚယံအျမင္အားျဖင့္ ၾကည့္ေကာင္းရန္ “တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး” ဆိုသည့္ နည္းလမ္းကို အသုံးျပဳေနသကဲ့သို႔ျဖစ္ေနသည္။ အထူးသျဖင့္ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒ ကိုဆိုလိုသည္။

ပထမဆုံး ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမယာမ်ား၊ သစ္ေတာမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား ဆုံးရႈံးရကာ ျပည္တြင္း စစ္ေရွာင္ မ်ားျဖစ္လာသည္။ ယခုကဲ့သို႔ စြန႔္လႊတ္လိုက္ရျခင္းတြင္ အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားအတြက္ အက်ိဳး အျမတ္ျဖစ္လာသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာျမန္မာနိုင္ငံသားမ်ားသည္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ဆုံးရႈံးမႈမ်ားအေပၚ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒကဲ့သို႔ေသာဥပေဒမ်ားအသုံးျပဳကာ အစိုးရ၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ အျမတ္ထုတ္နိုင္ခဲ့သည္။ 

ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ဘဝမ်ား ဖရိုဖရဲ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ ၏ ေျမ၊ အိမ္ ႏွင့္ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ား ဆုံးရႈံးရသည္ႏွင့္အျပင္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းၾကား ပိုၿပီးအက္ေၾကာင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားသည္ ပုံစံ ၇ ရရန္ အာ႐ုံစိုက္ကာ ၎တို႔၏ ေျမပိုင္ဆိုင္နိုင္ရန္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ခု ကဲ့သို႔ ေမၽွာ္လင့္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDP မ်ားသည္ နဂိုေျမယာမ်ားကို စြန႔္ခြာခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည္။ ပုံစံ၇ ေလၽွာက္ယူနိုင္ရန္ အစိုးရဌာန႐ုံးမ်ားသို႔ မည္ကဲ့သို႔လက္လွမ္းမွီနိုင္ပါမည္နည္း? ကၽြန္ုပ္တို႔ အမ်ားစုမွာ ေျမကို အမွန္တကယ္ပိုင္ဆိုင္ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ေလၽွာက္ရန္ နိုင္ငံသားမွတ္ပုံတင္ ႏွင့္ အျခား စာရြက္စာတမ္းမ်ား လက္ဝယ္မရွိေနပါ။ အခ်ိဳ႕ ႀကိဳးစားၾကည့္ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ ၾကပါ။ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္အရ မည္သူမဆို ေလၽွာက္ယူနိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDPမ်ားအေနျဖင့္ လက္ေတြ႕တြင္ ေလၽွာက္နိုင္ရန္အေျခအေနမရွိပါ။

ထို႔ေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔အတြက္ ရွင္းလာသည္မွာ အစိုးရအေနျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားကို ေငြေၾကး ရွိေသာသူမ်ားကိုသာ ေပးနိုင္ေသာအေျခအေနကိုဖန္တီးေနသည္ဟုျဖစ္သည္။ ၎တို႔၏ ဖြံ့ၿဖိဳးေရးကို အဓိပၸယ္ဖြင့္ဆိုမႈမွာ ကၽြန္ုပ္တို႔ႏွင့္ အလြန္ကြာျခားပါလိမ့္မည္။

မၾကာေသးမွီက ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းေျမာက္ေဒသမွ IDP မ်ားအေနျဖင့္ ယခုအခ်ိန္တြင္သာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ မူလေဒသမ်ားတြင္ ရွိေနပါက မည္သည့္အရာမ်ားလုပ္ေဆာင္ေနမည္ကို ျပန္လည္သတိရကာ ေဝမၽွသည့္ အစီအစဥ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ သည္။ 

“အခုအခ်ိန္မွာဆို ကၽြန္ေတာ္တို႔ သီးႏွံေတြရိတ္သိမ္းၿပီးၿပီ။ အေပ်ာ္ဆုံးအခ်ိန္နဲ႔ အလုပ္ရႈပ္ရဆုံး အခ်ိန္ပဲ”

“လြန္ခဲ့တဲ့ ၈-၉ႏွစ္က ဘဝကို အရမ္းသတိရတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ေတာင္ယာလုပ္တယ္။ လိေမၼာ္ၿခံ ေတြရွိတယ္၊ ႏြားေတြရွိတယ္။ အခုအခ်ိန္ဆို ရိတ္သိမ္းၿပီးခ်ိန္ပဲ လိေမၼာ္ေတြလည္း ခူးၿပီးၿပီ။ ပိုက္ဆံေတြလည္း ေတာ္ေတာ္ရွိေနၿပီ။ ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္မိသားစုေတြနဲ႔ အေပ်ာ္ခရီး ထြက္ေနေလာက္ ၿပီ။ ရွိတဲ့ ႏြားေတြ ကၽြဲေတြကို ရိတ္သိမ္းၿပီးသား စိုက္ခင္းေနရာေတြကို လြတ္ၿပီး သူတို႔လည္း ေနရာ အက်ယ္ႀကီးမွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေပ်ာ္ေနမွာ။ အခုေတာ့ အိမ္မက္ေတြက မရွိေတာ့ပါဘူး။ အခုဆို ပိုက္ဆံလည္း မရွိေတာ့ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ့ လယ္ယာေျမေတြ ဘယ္လို ျဖစ္ေနလဲ မသိေတာ့ ဘူး။ ျခဳံပုတ္ေတြ ဒါမွမဟုတ္ ေနာက္တေယာက္ဆီ ေရာက္သြားေလာက္ၿပီေပါ့။”

“အခုခ်ိန္ဆို ရိတ္သိမ္းၿပီးခ်ိန္ျဖစ္ေနၿပီ။ ေနာက္တစ္ႏွစ္အတြက္ ဘာလုပ္ရမယ္ဆိုတာ စဥ္းစားၿပီး အစီအစဥ္ဆြဲမယ္။ လူမႈေရးကိစၥေတြအတြက္ အခ်ိန္ေပးျဖစ္ေနမယ္။ အခုလိုအခ်ိန္ေတြကို အရမ္း သတိရတယ္။”

“ကၽြန္ေတာ့ရဲ့ ရြာကို အရမ္းသတိရတယ္။ လယ္ေျမေတြရွင္းေနမယ္။ ေကာက္ရိတ္မယ္။ သတိရတယ္။ ဘယ္လိုခံစားရလဲဆိုတာ ထုတ္ေဖာ္မေျပာတတ္ဘူး။”

“အရင္ကဆို ကၽြန္မတို႔ရြာေျမက အရမ္းစိမ္းစိုတယ္။ သစ္ေတာအုပ္ႀကီးရွိတယ္။ အဲဒီကေန သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳး သြားယူတယ္။ ရပ္ရြာထိန္းသိမ္းထားတဲ့ သစ္ေတာရွိတယ္။ အျမဲ တမ္းသတိရတယ္။ အခုခ်ိန္ဆို ဒီသစ္ေတာေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေနလဲ၊ ဘယ္ေလာက္ႀကီးၿပီလဲ၊ ဘယ္သူေတြေစာင့္ေရွာက္ေနလဲ၊ ဘယ္လိုအေျခအေနျဖစ္ေနလဲ စဥ္းစားျဖစ္တယ္။ အရမ္းလည္း ပူပန္တယ္။ ကိုယ့္ၿခံကိုလည္း သတိရတယ္။”

“ေန႔ခင္းဆို အမ်ိဳးသားေတြက စုၿပီး ေတာထဲမွာ အမဲလိုက္ထြက္မယ္။ အရမ္းပူတဲ့ေန႔ဆိုရင္ ေခ်ာင္းနား သြားၿပီး ငါးမၽွားမယ္။ ေဒသထြက္အရက္ယူလာမယ္။ ညဆိုမီးပုံပြဲလုပ္ၾကမယ္။ အရမ္း ေပ်ာ္စရာေကာင္းခဲ့တယ္။”

“အခုအခ်ိန္ဆို အသီးအႏွံေတြအမ်ားႀကီးထြက္ေနၿပီ။ စပ်စ္သီးေတြ၊ ေျပာင္းေတြခူးၿပီးေလာက္ၿပီ။ အခုက ရိပ္သိမ္းကာလေပါ့။ ၿပီးေတာ့ အခုက ျမစ္ဘက္သြားၿပီး ငွားမၽွားဖို႔ အေကာင္းဆုံးအခ်ိန္ ေပါ့။”

“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရြာတစ္ရြာလုံးနဲ႔ ဘုရားေက်ာင္းက အတူတူ ေက်းရြာဖြံ့ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ေန ေလာက္ၿပီ။ လာမယ့္ မိုးရာသီေရာက္ရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လယ္ေျမေတြကို လမ္းေပါက္နိုင္ေအာင္ တံတားေတြ၊ လမ္းေတြ ေဆာက္တာ ျပင္တာလုပ္မယ္။ မုံညင္းေတြရိတ္သိမ္းေနတဲ့ အခ်ိန္လည္း ျဖစ္တယ္။ ကေလးေတြလည္း ေက်ာင္းက အနားရၿပီး အတူတူ လတ္ဆတ္တဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ေတြစားမယ္။ ေခ်ာင္းေဘးမွာ ျခင္ေထာင္ေထာင္ၿပီး အတူတူထိုင္ၾကမယ္။ ၿပီးရင္ ငွားမၽွား

ၾကမယ္။ ကခ်င္စာ စပ္စပ္ေလးခ်က္မယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ဟင္းခပ္ထည့္တဲ့ င႐ုတ္သီးေတြ၊ င႐ုတ္သီးမုန႔္ေတြရွိတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ စိတ္ပူပန္စရာရွိတယ္ဆိုလည္း အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ ေမ့ထားၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အားလုံးလုံျခဳံမႈကို ခံစားရတယ္။”

“ကၽြန္ေတာ္တို႔ IDPေတြမျဖစ္ခင္ စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔လုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကတယ္။ ေယာက်္ားအမ်ားစု  က အခုဆို ေကာက္ရိတ္တာလုပ္ေနၿပီ။ ကိုယ္စားမယ့္အစားအစာကိုယ္ကိုယ္တိုင္စိုက္တယ္။ အမ်ားႀကီး ဝယ္စားစရာမလိုဘူး။ ကိုယ့္ဘာသာ ဖူလုံၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း က်န္းမာတယ္။ အခုခ်ိန္မွာေတာ့ လူေတြၾကပ္တဲ့ ေနရာမွာေနထိုင္ရာတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ က်န္းမာေရးကလည္း ယိုယြင္းလာတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ ေဆး႐ုံနဲ႔ ပိုနီးတဲ့ေနရာမွာေနရလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ က်န္းမာေရးက ပိုမေကာင္းလာဘူး။”

“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေတာင္ယာလုပ္ၾကတယ္။ ရြာအလုပ္ေတြ အတူတူလုပ္ၾကတာမွတ္မိတယ္။ ေတာင္ယာလုပ္တဲ့အခါ သူ႔လယ္ ကိုယ့္လယ္ လုပ္အားကူေပးၾကတယ္။ ၿပီးရင္းငါးအတူမၽွားထြက္ တယ္။ အမဲအတူလိုက္ၾကတယ္။ အခုအခ်ိန္က အေကာင္းဆုံးအခ်ိန္ေပါ့။”

“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကိုယ့္လယ္ေျမေပၚမွာ အလုပ္ႀကိဳးစားလုပ္တယ္။ အခုအခ်ိန္ေတာ့ အစိုးရက ကၽြန္ေတာ္တို႔ လယ္ေျမေနရာေတြကို သစ္ေတာႀကိဳးဝိုင္း လုပ္လိုက္တယ္။ အစိုးရ အဲဒီလို လုပ္တာၾကားလိုက္ရေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေတာ္ေတာ္စိတ္မေကာင္းျဖစ္ရတယ္။”

“အခုခ်ိန္ဆို ေက်ာင္းသားေတြလည္း ေနာက္ဆုံးေက်ာင္းစာေမးပြဲေတြၿပီးၿပီ။ စပါးလည္း ရိတ္ ၿပီးၿပီ။ အဲဒါေၾကာင့္ အားလုံးေပ်ာ္ေနၾကမွာ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကၽြန္မတို႔ေတြ ေက်းလက္မွာ ေနရေပ မယ့္ ကၽြန္မတို႔ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္လုပ္နိုင္တယ္၊ စားနိုင္တယ္၊ ေနာက္လာမယ့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးရာသီ ေရာက္ရင္ ဘာေတြလုပ္ရမယ္ဆိုတာ အတူတကြ စဥ္းစားနိုင္တယ္ေလ။”

ယခုကဲ့သို႔ အမွတ္ရစရာမ်ားအေနျဖင့္ ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ ႏွစ္ၾကာရွည္စြာ ရပ္ရြာမ်ားကို အတင္း အဓမၼအေျခအေနေအာက္တြင္ စြန႔္ခြာခဲ့ရေသာေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားေသာအရာမ်ားကို ေဖာ္ျပေနပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေဒသရွိ လူမႈစီးပြားေရး၊ သဘာဝေဂဟစနစ္ကို ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရပါသည္။ လယ္မထြန္သည့္ ႏွစ္ အနည္းငယ္သာရွိလ်င္လည္း လယ္ေျမမ်ားသည္ အသုံးျပဳမႈမရွိသည့္အတြက္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္း ေနရာကဲ့ သို႔ အျမင္ရွိနိုင္ၿပီး ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒတြင္ အဓိပၸယ္ဖြင့္ဆိုထားသည့္ ေျမလြတ္၊ေျမလပ္ ဆိုသည့္ အဓိပၸယ္ႏွင့္ ကိုက္ညီသြားနိုင္သည္။ ေျမရွင္းလင္းရန္ႏွင့္ လယ္ေျမထိန္းသိမ္းရန္မွာ ပုံမွန္လုပ္အား အလြန္လိုအပ္ပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔အတြက္  မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) ဆိုသည္မွာ ေျမျပန္လည္ေပးရန္သာ ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ပဲ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ရပ္ရြာမ်ားကို မစြန႔္ခြာရခင္ ရွိခဲ့ေသာ လူမႈသဘာဝေဂဟပုံစံအေန အထားသို႔ ျပန္လည္ေရာက္ရွိရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းကို ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္သည္။ 

ကၽြန္ုပ္တို႔ ထြက္သြားၿပီးေနာက္တြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ အိမ္မ်ား၊ လမ္းတံတားမ်ား၊ လယ္ယာေျမမ်ား၊ သစ္ေတာမ်ား၊ စားက်က္ေျမမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္မ်ား ပ်က္စီးခဲ့ပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ အစားအစာဖူလုံနိုင္မႈအေျခအေနမွာလည္း ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရသည္။ ကိုယ္ပိုင္အရင္းအျမစ္မ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္ေရြးခ်ယ္မႈအေပၚအေျခခံၿပီး က်န္းမာသည့္ လူမႈဘဝတည္ေဆာက္ရန္ႏွင့္ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ သစ္မ်ားကို က်န္းမာသန္စြမ္းစြာပ်ိဳးေထာင္နိုင္ရန္ စြမ္းအားပ်က္စီးခဲ့သည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေက်းလက္လူမႈဘဝ၊ ေက်းလက္လူမႈအသိုင္းအဝန္း တည္ေဆာက္ပုံ၊ အတူ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ကာ စုေပါင္းအလုပ္လုပ္ျခင္း၊ အစီအစဥ္ေရးဆြဲျခင္း စသည့္ စနစ္မ်ား ပ်က္စီးခဲ့ ရသည္။

ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈမ်ား အလြန္မ်ားေသာ္လည္း ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ယူရမည့္ တရားမၽွတမႈ (restorative justice) အေပၚ ဆက္လက္ စြဲျမဲယုံၾကည္ဆဲျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ အတြင္းရွိ ပုံစံတူ အေျခအေနၾကဳံေတြ႕ေနရေသာ အျခားေဒသမွ IDPမ်ားႏွင့္အတူ Pinheiro Principles, the Deng Principles, the UN-CFS Tenure Guidelines, International Refugee Law, and the Universal Declaration of Human Rights တြင္ ေဖာ္ျပထား သည့္ အတိုင္း မူလအတိုင္း ျပန္လည္ခံစားပိုင္သည့္ အခြင့္အေရး  (right to restitution) ရရွိရန္ လုပ္ေဆာင္လ်က္ေနပါသည္။  (ကိုးကားရန္)

ယခုအခ်ိန္တြင္ တတိယမုန္တိုင္းအမ်ိဳးအစားတစ္ခုစတင္ျဖစ္တည္ေနၿပီျဖစ္ၿပီး ၎မွာ “မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) မပါသည့္ စခန္းပိတ္သိမ္းျခင္း” ျဖစ္သည္။ တစ္ဖက္တြင္ မၾကာေသးမွီက ျပင္ဆင္ ျပဌာန္းခဲ့ေသာ ေျမသိမ္းဥပေဒတြင္ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားျခင္း၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္း ဆိုင္ရာ ေပးထားခ်က္မ်ားထည့္သြင္းကာ ျပင္ဆင္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ကၽြန္ုပ္တို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရး  (right to restitution) မပါဝင္ေနပါ။ ေနာက္တစ္ဖက္တြင္ အစိုးရ၏ IDP စခန္းပိတ္သိမ္းနိုင္ေရး အမ်ိဳးသား အဆင့္ မဟာဗ်ဴဟာရွိေနၿပီး အစိုးရအေနျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ လက္ရွိအေျခအေနကို ထည့္သြင္းစဥ္း စားျခင္း၊ ကၽြန္ုပ္တို႔ႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ျခင္းမရွိပဲ ဆက္လက္ေဖာ္ေဆာင္မည့္ ပုံစံျမင္ရပါသည္။ ထို႔အတြက္ အစိုးရမဟုတ္ေသာျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ UN အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ နိုင္ငံတကာအစိုးရမ်ား၏ အေထာက္အပံ့ကို ရရွိေနပါသည္။

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ကတည္းက ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒ ျပဌာန္းထားသည့္အတိုင္း မွတ္ပုံတင္ရန္ သတ္မွတ္ထားသည့္ ေနာက္ဆုံးရက္လြန္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ လက္ေတြ႕မွာ ကၽြန္ုပ္တို႔မွာ စာရြက္စာတမ္းမ်ားမရွိေနပါ။ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ ေနရပ္စြန႔္ခြာခဲ့ရၿပီး IDP စခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္ ခဲ့ရသည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ပင္ျပည့္ေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး (လုံျခဳံေရး အေျခအေနအပါအဝင္) ေၾကာင့္ ေနရပ္ျပန္ရန္မျဖစ္နိုင္ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ကၽြန္ုပ္တို႔ကို IDP စခန္း မ်ားမွ ျပန္ရမည္ဟု ေျပာေနပါသည္။ မည္သို႔ဆိုေစကာမူ လူသားျခင္းစာနာေထာက္မႈထားအကူအညီမ်ား တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ ေလ်ာ့လာကာ သို႔မဟုတ္ ျဖတ္ခံရေသာအေျခအေနၾကဳံေတြ႕ေနရေသာ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ စခန္းမ်ားတြင္ မည္ကဲ့သို႔ ဆက္လက္ ေနထိုင္နိုင္မည္နည္း? 

လက္ရွိအေျခအေနကို သုံးသပ္ရလ်င္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားကို အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ပိုင္ဆိုင္မႈ ပုံသ႑န္ ေျပာင္းရန္ႀကိဳးပမ္းေနသည့္ အေျခအေနေပၚတြင္ ေနာက္တခါ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ လြတ္လပ္စြာႀကိဳတင္အသိေပးသေဘာတူညီမႈေပးပိုင္ခြင့္ (FPIC) ႏွင့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရး (right to restitution) ဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးအပါအဝင္ အေျခခံလူအခြင့္အေရး မ်ားကို လ်စ္လ်ဴရႈေနသည့္ ပုံစံျဖစ္ေနပါသည္။ 

လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔ အေနျဖင့္ အေျခအေနအရပ္ရပ္သည္ အဆင္သင့္မျဖစ္ေသးေသာ ေၾကာင့္ေနရပ္ ျပန္လို႔မရေသးပါ။ “၂၀၁၄ကေနစၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရြာေတြကို ျပန္လို႔မရဘူး။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ စစ္တပ္ေတြရွိတယ္။ ေနာက္ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရြာေတြကို ျဖတ္ၿပီး ဗ်ဴဟာ လမ္းေဆာက္ေနေတာ့ ဘယ္လိုမွ ျပန္လို႔မျဖစ္နိုင္ဘူး။” ေနရပ္သို႔ ျပန္ခ်င္ေသာ္လည္း ေျမျမႇုပ္မိုင္း မ်ားရွိေသးေသာေၾကာင့္ ျပန္လို႔မရေနပါ။ အခ်ိဳ႕ေသာေနရာမ်ားသို႔ ျပန္လို႔ရနိုင္ေသာအခ်ိန္တြင္ အိမ္ ႏွင့္ လယ္ေျမမ်ားကို ျပန္ဖို႔ ႀကိဳးစားေသာအခါ စစ္တပ္မွ တားဆီးျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အေျခအေနမ်ားတြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔ မသိေသာ ျမန္မာနိုင္ငံအျခားေဒသမွလာေသာ သူစိမ္း မ်ားမွ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ေျမမ်ားေပၚ က်ဴးေက်ာ္ေနျခင္း၊ အိမ္မ်ား လယ္ယာေျမမ်ားတြင္ ခြင့္ျပဳခ်က္ မရွိပဲ ဝင္ေရာက္အသုံးျပဳေနျခင္းမ်ားကို ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ တခါတရံ ယခုကဲ့သို႔ က်ဴးေက်ာ္လာသူမ်ား မွာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ေျမမ်ားကို ေျမမွတ္ပုံတင္မ်ားရရွိေအာင္လုပ္ထားသည္ကို ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ ယခုလာ မည့္ ဇြန္လမွစတင္ကာ ကေလးမ်ားအေနျဖင့္ စာသင္ႏွစ္အသစ္တက္ေရာက္ရမည္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ ျပန္လ်င္ က်န္ုပ္တို႔၏ ကေလးမ်ား ပညာေရး လက္လွမ္းမွီနိုင္ဖို႔ အဟန႔္အတား မျဖစ္နိုင္ပါ ဟု မည္သူက အာမခံနိုင္ပါမည္နည္း? ထိုအခ်က္သည္ မိဘမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ IDP မ်ား၏ အႀကီးမား ဆုံးေသာ စိုးရိမ္စိတ္တစ္ခုျဖစ္ေနသည္။

ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ကိုယ့္ရပ္ရြာေဒသမွ ထြက္ခဲ့ရေသာ ႏွစ္မ်ားစြာၾကာၿပီးေနာက္ ဆုံးရႈံးမႈ အမ်ားအျပား ခံစား ခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည္။ ေဒသသယံဇာတမ်ား အပါအဝင္ ကၽြန္ုပ္တို႔ အင္အားျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းမ်ား၊ အျပန္အလွန္ပံ့ပိုးကူညီကာရွင္သန္ ရပ္တည္ခဲ့ေသာလူမႈဘဝတည္ ေဆာက္ပုံမ်ား အားလုံးဆုံးရႈံးခဲ့ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔အတြက္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ယူရမည့္ တရားမၽွတမႈ (restorative justice) ရနိုင္ရန္ ေသခ်ာျပင္ဆင္ျခင္း၊ အစီအစဥ္ေရးဆြဲျခင္း၊ အင္အားအေျမာက္အျမား လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။

မေျဖရွင္းနိုင္ေသးသည့္ ျပသာနာအေျမာက္အျမားရွိေသာ္လည္း အစိုးရမွ IDP စခန္းပိတ္သိမ္း နိုင္ေရးအမ်ိဳးသားအဆင့္ မဟာဗ်ဴဟာေၾကျငာၿပီးေနာက္ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားရန္ ဖိအားမ်ား ကၽြန္ုပ္တို႔အေပၚတြင္ တိုးလာပါသည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDP မ်ားအေနျဖင့္ ျပန္လည္ေနထိုင္မည့္ ေနရာ မ်ားသည္ မည္မၽွလုံၿခံမႈရွိမည္အေပၚ အလြန္စိုးရိမ္ၾကသည္။ ထို႔အျပင္ မည္သူက ကၽြန္ုပ္တို႔၏ အိမ္မ်ား၊ လယ္ယာေျမမ်ား၊ သစ္ေတာမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား၊ လုံျခဳံေရး နဂိုအတိုင္း ျပန္လည္ ထူေထာင္ရန္ အာမခံေပးနိုင္မည္နည္းဟု ကၽြန္ုပ္တို႔က ေမးခြန္းထုတ္ေနသည့္ အခ်ိန္လည္းျဖစ္ သည္။ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ယူရမည့္ တရားမၽွတမႈ (restorative justice) ရရွိရန္ မည္သူက တာဝန္ယူမည္နည္း? ကၽြန္ုပ္တို႔၏ လုံျခဳံမႈ ထိခိုက္လာပါက မည္သူက တာဝန္ခံမည္နည္း?

ကၽြန္ုပ္တို႔ကို မူလေနရာျပန္ေစခ်င္ပါက ကၽြန္ုပ္တို႔ရြာမ်ားတြင္ စစ္တပ္မွ စခန္းခ်ထားျခင္းမရွိရပါ။ ထို႔အျပင္ ရြာအနီးတဝိုက္ႏွင့္ ရြာတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုၾကားတြင္လည္း တပ္စခန္းခ်ျခင္းမရွိရပါ။ ယခု ေတာင္းဆိုခ်က္ကို တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွလည္း လိုက္နာရပါမည္။ ႏွစ္ဖက္မွ စစ္ပြဲမ်ား ထပ္မံ မျဖစ္ေတာ့ပါဟု အာမခံခ်က္ေပးနိုင္လ်င္ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ အမွန္တကယ္ျပန္မည္ျဖစ္သည္။ IDP မ်ားအေနျဖင့္ ႏွစ္ဖက္တပ္မ်ားမွ သေဘာတူညီခ်က္ျပဳလုပ္နိုင္မွသာ ေနရပ္သို႔ျပန္သင့္သည္။ ထို ေတာင္းဆိုခ်က္မွာ အနိမ့္ဆုံးေတာင္းဆိုခ်က္ျဖစ္ၿပီး တစ္ဖက္မွပဲ သေဘာတူညီမႈရွိလ်င္ လက္ခံနိုင္ မည္မဟုတ္ပါ။ ထို႔အျပင္ ၎တို႔အေနျဖင့္ IDP မ်ားႏွင့္ သေဘာတူညီမႈျပဳလုပ္ရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုမွသာ အေျခအေနပိုေကာင္းလာနိုင္ပါမည္။ IDPမ်ား၏ လြတ္လပ္စြာႀကိဳတင္အသိေပးကာရယူသည့္ သေဘာတူညီမႈ မပါဝင္ပဲ စခန္းပိတ္သိမ္းျခင္း မလုပ္ေဆာင္သင့္ပါ။

ကၽြန္ုပ္တို႔ မျပန္ခင္ကာလတြင္ အစိုးရအေနျဖင့္ လူမႈေရးအရ တရားဝင္မႈမရွိသည့္ ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈအားလုံး ကို ဖ်က္သိမ္းခိုင္းရမည္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDPမ်ားအေနျဖင့္သာ မည္သည့္ ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈသည္ တရားဝင္မႈရွိသည္၊ မည္သည္က တရားဝင္မႈမရွိဆိုသည္ကို ဆုံးျဖတ္နိုင္ရမည္ျဖစ္သည္။ ပထမဉီးဆုံး ဖ်က္သိမ္းရမည့္ ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈမ်ားသည္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ အိုးအိမ္မ်ား၊ လယ္ယာေျမမ်ား၊ သစ္ေတာမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္မ်ား၊ ရပ္ရြာအေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ား၊ လူမႈဘဝမ်ားကို ပ်က္စီးေစသည့္ စီမံကိန္းမ်ားပါဝင္သည္။

မူလအတိုင္း ေျမရပိုင္ခြင့္ (Land restitution) ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ IDP မူဝါဒအား ေနရပ္ျပန္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားျခင္း ထက္ပို၍ အဓိပၸယ္ ဖြင့္ဆိုသင့္ကာ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ဘိုးဘြားမ်ားလက္ဆင့္ကမ္းေပးခဲ့ေသာ ေျမေပၚတြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ လူမႈဘဝကို ကိုယ္ပိုင္ဆုံးျဖတ္ခ်က္ျဖင့္ တည္ေဆာက္ပိုင္ခြင့္ရရွိရန္ ႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအဝန္းကို နဂိုအတိုင္း ျပန္လည္တည္ေဆာက္နိုင္ရန္ပါဝင္ရမည္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ အစိုးရအေနျဖင့္ ထိုအတြက္ မူဝါဒမရွိေနပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ေတာင္းဆိုခ်င္သည္ မွာ စခန္းပိတ္သိမ္းျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္မစတင္မွီ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ မူလအတိုင္းျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (right to restitution) ကို အဓိပၸယ္ ျပည့္ဝစြာ လက္ေတြ႕ ပုံေဖာ္နိုင္မည့္ မူဝါဒရွိရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ မူဝါဒကို ျမန္မာျပည္တြင္ရွိေသာ IDPမ်ား (ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းေျမာက္တြင္သာမဟုတ္ပဲ) ၏ တက္ႂကြစြာ ပါဝင္ျခင္း၊ သေဘာတူညီမႈရွိျခင္း စသည္တို႔ မရွိပဲ ခ်မွတ္နိုင္မည္မဟုတ္ပါ။ ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ အဓိပၸယ္ျပည့္ဝသည့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) မူဝါဒကို လိုလားပါသည္။ စခန္းပိတ္သိမ္းေရး သို႔မဟုတ္ ေနရပ္ ျပန္ေရးအတြက္သာမဟုတ္ပါ။

စစ္မွန္သည့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution)  မရွိပဲ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ စစ္မွန္သည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမရနိုင္ပါ။ အစိုးရ၏ စခန္း ပိတ္သိမ္းေရး ဗ်ဴဟာသည္ စစ္မွန္သည့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) မဟုတ္ပါ။ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒႏွင့္ ေပါင္းလိုက္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ယူရမည့္ တရားမၽွတမႈ (restorative justice)ကို ပုံဖ်က္လိုက္သကဲ့သို႔ပင္ျဖစ္ေနပါသည္။ အစိုးရအေနျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔ ေနရပ္ျပန္ရန္ မက္လုံးမ်ား ဥပမာ လမ္း၊ လၽွပ္စစ္မီး၊ ေက်ာင္း တည္ေဆာက္ေပးမည့္ ကတိကဝတ္မ်ား ေပးလာပါလိမ့္မည္။ ထိုအရာမ်ား ကၽြန္ုပ္တို႔အေနႏွင့္ မေတာင္းဆိုပါ။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ မူလ လူမႈဘဝျပန္လည္တည္ေဆာက္နိုင္မည့္ အခြင့္အေရးလိုအပ္ပါသည္။ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေနရာကိုသာ မဆိုလိုပါ။

အထက္ပါေတာင္းဆိုမႈမ်ားသည္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDPမ်ားမွ စုေပါင္းေတာင္းဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔ အေနျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႔ကဲ့သို႔ အေျခအေနမ်ားၾကဳံေတြ႕ေနသည့္ အျခားသူမ်ားရွိေနသည္၊ နိုင္ငံေဒသအႏွံ့အျပားတြင္ ေျမေနရာလိုအပ္ေနေသာ ဘဝ႐ုန္းကန္ရွင္သန္ေနရသူ အေျမာက္အျမားရွိေနသည္ကို အသိအမွတ္ျပဳပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စစ္မွန္သည့္ မူလအတိုင္း ျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္ (restitution) အတြက္ ကၽြန္ုပ္တို႔ IDPမ်ားမွ ေတာင္းဆိုသည့္အျပင္ စစ္မွန္သည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို စစ္မွန္သည့္ တရားမၽွတမႈ ႏွင့္ စစ္မွန္သည့္ ဒီမိုကေရစီျဖင့္ တည္ေဆာက္ရန္ အျခား႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားေနသူအားလုံးကို ကၽြန္ုပ္တို႔ႏွင့္ အတူလက္တြဲရန္ ဖိတ္ေခၚပါသည္။

အဓိပၸယ္ရွိသည့္ မူလအတိုင္းျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္မရွိပဲ IDP စခန္းမ်ားပိတ္သိမ္းျခင္းသည္ ေျမသိမ္းျခင္းကို အတည္ျပဳေပးျခင္းျဖစ္သည္။

ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒသည္ ေျမသိမ္းျခင္းကို တရားဝင္မႈ ျပဳေပးသည္။

မူလအတိုင္းျပန္လည္ရပိုင္ခံစားခြင့္မရွိပဲ IDP စခန္းမ်ားပိတ္သိမ္းျခင္းကို ကန႔္ကြက္ပါသည္။

ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ားစီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒကိုကန႔္ကြက္သည္။

ကၽြန္ုပ္တို႔အေနျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊တရားမၽွတမႈ ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီရရွိရန္ႀကိဳးပမ္း႐ုန္းကန္ေနသည့္ အျခား လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအားလုံးႏွင့္ တသားတည္းအတူရွိေနပါသည္။